OBaşlığı gören okurların esnaf odalardan neden zulüm görsün dediklerini duyar gibiyim. Gerçekten de odaların bir zamanlar üyeleri olan bu kişilere zulmetmemesi gerekiyor. Ancak gelin görün ki, SGK’dan destek alan odalar kaydını sildirmeyi unutan eski üyelerine gerçekten zulmediyor. Esnaflık yapanlar, Bağ-Kur (şimdiki 4/b) sigortalısı sayılmaktadır. Bağ-Kur sosyal güvenlik reformu çerçevesinde SGK’na devredildi, ama Bağ-Kur döneminden kalan mantıksız uygulamalar ve alışkanlıklar aynen devam ediyor. Eski Bağ-Kur Kanununda yapılan değişikliklere göre zorunlu Bağ-Kur sigortalısı olma koşulları zaman zaman değiştirilmiş olup istisnaları dışında kısaca,
• Bağ-Kur’un ilk kez faaliyete geçtiği 01.10.1972 tarihi ile 20.04.1982 tarihleri arasında sadece meslek kuruluşu kayıtları (Meslek odaları kayıtları),
• 20.04.1982-22.03.1985 döneminde gelir vergisine tabi olanlar için vergi kaydı, gelir vergisinden muaf olanlar için meslek kuruluşu kayıtları,
• 22.03.1985-04.10.2000 tarihleri arasında vergi, meslek kuruluşu kaydı veya ticaret sicil kaydından herhangi biri;
• 04.10.2000 tarihinden itibaren ise vergi mükellefi olanlar için vergi kaydı, vergiden muaf olanlar için ise meslek kuruluşu kayıtları,
zorunlu sigortalılık için gerekli şart olarak öngörülmüştür.
Oda kaydını kapatmama cezası
Buraya kadar bir sorun yok. Ancak, yasal mevzuat konusunda bilgi sahibi olmayan küçük esnafın vergi kaydını kapatmasına rağmen oda kaydını kapatmayı unutması sık karşılaşılan bir durumdur. Yani, işyerini kapatan esnaf vergi kaydı yanında meslek odası kaydını da kapatmalıdır. Oda kaydı kapatılmadığı için de ticareti terk eden esnafların Bağ-Kur kaydı devam ettirilmektedir. İşte esnaflığı terk etmesine rağmen oda kaydını kapattırmadığı için SGK tarafından yüklü miktarda Bağ-Kur borcu çıkartılmaktadır. Borcu silmenin tek koşulu da odadan getirilecek belgeye bağlanmıştır. Bunu fırsat bilen odalar da ‘aidat’ adı altında 3-4 bin liralara varan fahiş tutarlarda bedeller talep etmektedir. Yani, sırf oda kaydını kapatmadığı için esnaf SGK tarafından odaların insafına terk edilmektedir. Eğer SGK oda kaydını zorunluluktan çıkarsa kimse odalara fahiş tutarlar ödemeyecek.
Esnaf odaları SGK’da etkin
Bağ-Kur bağımsız çalışan esnaflarla ilgili kurum olduğundan zamanında esnaf odaları ve birlikler doğal olarak Bağ-Kur mevzuatının oluşumunda etkili olmuşlardır. Uygulamada 95/11 no.lu genelge olarak bilinen, Bağ-Kur sigortalılarına isterlerse oda kayıtlarına göre, isterlerse vergi kayıtlarına göre sigortalılık kazandırmaktadır. Örneğin, 1994 yılında hem vergi hem de meslek odası kaydı başlayan ancak 1996 yılında vergi kaydını kapatan bir kişinin oda kaydının 2000 yılına kadar devam etmesi halinde, sigortalıya isterse Bağ-Kur’unu vergi kaydının olduğu dönemde geçerli olmasını isteme, isterse oda kaydı olan dönemin de sigortalılığını isteme hakkı verilmektedir.
Bağ-Kur sigortalılarının Sosyal Güvenlik Kurumuna sigortalılık sürelerinin vergi kaydına göre belirlenmesi için beyan vermeleri, sağlık karnesi başvurusu veya emeklilik müracaatları için esnaf odalarına belge onaylatmaları sırasında kendilerinden aidat v.b. isimlerle yüksek miktarlarda paralar istenilmekte, ödeme yapıncaya kadar da belgeleri onaylanmamaktadır.
Yani, esnaflığı bırakıp, vergi kaydı dışındaki sürelerin Bağ-Kur primlerini ödemek istemeyen kişilerin esnaf odası kaydını onaylatamamalarından dolayı SGK borcunu da sildirememektedir. 5362 sayılı Kanunda “Yıllık aidatlarını ödemeyen üyelere, ödeme yapılıncaya kadar odaca yapılacak hizmetler ile düzenlenecek ve onanacak belgeler verilmez.” hükmü odaların cesaretini artırmaktadır. Bu hüküm mutlaka değiştirilmelidir. Kıt kanaat geçinen kişilerin bir de odalara binlerce liralık oda aidatını SGK zoruyla ödetilmesinin hiçbir makul gerekçesi yoktur. Yapılması gereken, esnafı kırk satır mı, kırk katır mı tercihinden kurtarmaktır. Bağ-Kur’lunun vergi kaydına ve beyanına itibar edilmesidir. İş Bırakma formlarındaki oda kaydı şartının kaldırılmasıdır.
