Yaz ayları yaklaşırken en çok merak edilen konulardan olan yıllık ücretli izin ve ücretli mazeret izinleri hakkında merak edilen konuları açıklamak istedik.
Çalışanların yıllık izin hakkı, yasadan doğan bir dinlenme hakkıdır. Çalışanların dinlenerek bedensel ve ruhsal sağlıklarını korumaları, motivasyonlarını ve iş verimliliğini artırmaları amacıyla yıllık ücretli izin hakları bulunmaktadır.
Genel kural olarak, işçiye izne hak kazandığı yıl içinde yıllık izni kullandırılmalıdır. Yılın içinde kullanılmayan izinler gelecek hizmet yıllarına devreder; çünkü yıllık izin hakkı vazgeçilemez bir haktır. Hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil günleri yıllık izne hak kazanmada çalışılmış gibi sayılır, yıllık izin hakkından hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil günleri düşülemez. Hafta tatili kural olan yedinci gündür, şayet işyerinde beş gün çalışılıyor ve altıncı gün iş sözleşmesi, personel yönetmeliği gibi kaynaklarda hafta tatili olarak tanımlanmış ise altıncı günün yıllık izinden düşülmesi mümkün değildir. Ancak altıncı gün hafta tatili olarak tanımlanmamış ise yıllık izin hakkından düşülebilir.
Yıllık izin süresi
İş Kanunu’na tabi çalışanlar için yıllık ücretli izin süresi;
a) Bir yıldan beş yıla kadar hizmet süresi olanlara on dört günden,
b) Altıncı yıl hizmet süresinden itibaren on dördüncü yıl hizmet süresi olanlara yirmi günden,
c) On beş yıl ve daha fazla hizmet süresi olanlara yirmi altı günden,
az yıllık izin verilemez. Ancak on sekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamamaktadır.
İznin bölünememesi
Yıllık ücretli izin işveren tarafından bölünemez. Başka bir ifadeyle, yıllık izin süresinin işveren tarafından sürekli bir şekilde verilmesi zorunludur.
Ancak çalışandan talep gelmesi durumunda, izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere en çok üçe bölünebilir.
Ücretsiz yol izni hakkı
Yıllık ücretli izinlerini kullanan işçi, işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde iznini geçirecek ise talepte bulunanlara işveren toplam dört güne kadar işçiye ücretsiz yol izni vermelidir.
İşçinin yıllık iznini işyerinin kurulu olduğu yerden uzakta geçireceğini belgelendirmeleri gerekmektedir.
Avans ödenmesi
4857 sayılı İş Kanununun 57. maddesine göre işveren, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye, yıllık izin dönemine ilişkin ücretini ilgili işçinin izine başlamasından önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorundadır.
İzinde hastalanma
İş Kanununun 56. maddesine göre, dinlenme ve hastalık izinleri yıllık izne mahsup edilemez. İşçinin, yıllık ücretli izin kullanırken hastalanması veya kaza geçirmesi halinde, ilgili sağlık kuruluşlarından sağlık izni almasıyla yıllık izni askıya alınacaktır. Çalışanın hasta olduğu günler yıllık izin hakkından düşülemeyecektir.
İzin parası ödenmesi
İş sözleşmesinin herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. Başka bir ifadeyle, belirli süreli iş sözleşmesinin bitimi veya tarafların anlaşması yahut işçinin ölümü ile sözleşmenin sona ermesi hallerinde de izin ücretinin işçiye ya da mirasçılarına ödenmesini gereklidir.
Uygulamada sıkça karşılaşıldığı üzere, iş sözleşmesi devam eden bir işçinin yıllık ücretli izin hakkını kullanmayarak, çalışmasını devam ettirmesi ve bu süreye ait ücretini talep etmesi Kanuna uygun değildir. İş sözleşmesi devam eden bir işçi, yıllık izin hakkını kullanmayarak bu süreye ait ücretini isteyemeyecektir.
Mazeret izinleri
İş Kanununa göre işçilerin mazeret izinleri,
İşçiye; evlenmesi veya evlat edinmesi ya da ana veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü hâlinde üç gün,
Eşinin doğum yapması hâlinde ise beş gün,
İşçilerin en az yüzde yetmiş oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, bir yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde on güne kadar ücretli izin şeklindedir.
6645 Sayılı Kanun’la yapılan düzenleme ile bu mazeret izinlerinin ücretli olması sağlanmıştır.
Mazeret izinleri İş Kanununda aksine hüküm bulunmadığı için takvim günüdür. Örneği kadın işçinin Cuma günü saat 23:59’da evlenmesi halinde Cuma, Cumartesi ve Pazar günü işçi mazeret izninde olacak, işçinin Pazartesi günü işbaşı yapması gerekecektir.
Mazeret izinleri yıllık ücretli izinlerde olduğu gibi devretmemektedir. Dolayısıyla kullanılmayan mazeret izninin takip eden günlere devri söz konusu değildir.
