Zorla Ücretsiz İzin Olmaz!

İsmini vermek istemeyen bir okurumuz, “İşverenimiz ücretsiz izin kullandıracağını söyledi. İşe girerken yaptığımız sözleşmede ücretsiz izin kullanma ibaresi bulunmamaktadır. Ücretsiz izin süresi içersinde bayram ve resmi tatiller ücretsiz izine eklenir mi? Ücretsiz izni kabul etmediğimde ihbar tazminatı almak için ne yapmam lazım?” diyor. İş Kanunu’nda yıllık ücretli izinleri işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara istemde bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren tarafından dört güne kadar ücretsiz izin verilmesi zorunlu kılınmıştır.

Yasal doğum izinlerinin kullanılmasından sonra işçinin talep etmesi halinde işverence altı aya kadar ücretsiz izin verilmesi gerekmektedir.

Yine, yıllık ücretli izin hakkının hesabında çalışılmış gibi sayılan halleri açıklayan İş Kanunu’nun 55. maddesinde “İşveren tarafından verilen öbür izinler”  sayılmıştır. Bunun haricinde İş Kanunu’nda işverenlerin işçileri ücretsiz izne göndermesine ilişkin bir düzenleme yoktur.

İşçi ve işveren arasında yapılan hizmet akdinde veya işyerinde yapılan toplu iş sözleşmesinde ücretsiz izinle ilgili bir düzenleme yapılmış ise bu düzenlemeye uygun olarak ücretsiz izin hakkı kullanılabilecektir.

Gerek iş sözleşmesinde veya gerekse de varsa toplu iş sözleşmesinde ücretsiz izinle ilgili bir düzenleme yapılmamış ise işverenin işçiyi zorla ücretsiz izne göndermesi yasal olarak mümkün değildir.

Buradaki amaç işçinin veya işyerinin zorunlu nedenlerden dolayı yapılan bir uygulama olup bunun belirli bir zaman sınırlaması ile yapılması mümkündür. Belirsiz süreli veya çok uzun süreli ücretsiz izin uygulamasının ücretsiz izin amacı ile bağdaştırılması mümkün değildir. Ancak, işçi ve işverenin anlaşması ve işçinin yazılı olarak işverenden ücretsiz izin talebinde bulunması ve işverenin de bu ücretsiz izin talebini kabul etmesi halinde ücretsiz izin kullanımı mümkün olabilecektir.

Bu yöndeki düzenlemenin aksine, işverenlerin, işçinin isteği dışında ve tek taraflı olarak (hangi nedenle olursa olsun) ücretsiz izin kullandırması mümkün değildir. İşverenlerin, işçiyi isteği dışında ücretsiz izne göndermesinin üç sonucu doğacaktır;

• Ya işçi işverenin bu isteğini kabul ederek ücretsiz izin talebinde bulunarak bu ücretsiz izni kullanacak ve ücretsiz iznin sonunda tekrar işyerinde çalışmaya devam edecektir. Ücretsiz izinde geçen süreler kıdem tazminatına esas süre bakımından dikkate alınmaz.

• Ya ücretsiz izini kabul etmeyen işçilerin bu nedene dayanarak fesih yapmaları halinde kıdem tazminatına hak kazanmaları mümkün ise de haklı olarak sözleşmeyi kendisi fesheden işçi ihbar tazminatı talep edemeyecektir.

• Ya da, işçi ücretsiz izne çıkmayı kabul etmeyecek ve eski çalışma koşullarına göre işyerinde çalışmasını sürdürecektir. Bu durumda işveren tarafından işten çıkartılması halinde işe iade davası açabilecekleri gibi, ihbar ve kıdem tazminatı ödenmesini talep edebileceklerdir.

İşverence değişiklik ve fesih bildirimlerinin yazılı yapılması ve sebeplerinin de yazılı gösterilmesi gerekir. Ücretsiz izin dönemindeki resmi tatiller için bir ücret vs. alınması sözkonusu olmaz.