KİT'lerin devamlı olarak, (ben dahil) çoğumuz tenkit ederiz. Bunların, kamu kaynaklarını israf ettiğini, sendika ağalarının hegemonyası altında olduklarını, verimlilik diye bir dertlerinin bulunmadığını, her iktidarın -genellikle vasıfsız- istihdam kapısı ve çiftliği olduğunu dile getiririz. Bunların; SGK ile birlikte en büyük "kara delik" olduklarını biliriz.
Olayı detaylı olarak incelersek, sonucun yönetimin başarısına bağlı olduğunu görürüz. (Evvelki yazımızda, Eti-Maden'in başarısını anlatmıştık.) Ancak en önemli faktör, iktidarların ciddiyetidir. Zira bizdeki iktidarlar devamlı taviz verirler, sendika ağalarından korkarlar, bir avuç mutlu azınlık sendikası için kamu kaynaklarını israf eder/har vurup harman savurular, KİT'leri çiftlik gibi görürler. Ve ne yazık ki, AKP iktidarı da aynı uygulamaları sürdürmektedir; devamlı tavizler vermektedir. Nitekim:
– Kıdem Tazminatı Fonu Tasarısı, hemen rafa kaldırılmıştır.
– KİT'lerin hizmet satın alması ile ilgili (evvelki yazımda zikrettiğim tasarı) TBMM'de 200. sıralara konmuştur. (Yani vazgeçilmiş, sendikaların zart-zurtundan korkulmuştur.)
– Söylem çok, eylem yoktur. Bu arada Çalışma Bakanı, THY yönetiminin kararlı tutumuna bile engel olmak istemiş; haklı gerekçelerle işten çıkarılanların geri alınması için azami gayret göstermiştir.
-Güya, sendika mevzuatı değiştirilmiş, ancak sendika ağalığını önleyecek, ciddi bir denetim sağlayacak, israf/yolsuzluk vb. davranışları engelleyecek hiçbir ciddi uygulama getirilmemiştir.
Bu hazin, çarpık tabloya rağmen 12 KİT'in 2011 yılında kar etmesi, inanılmaz bir durumdur. Kar eden KİT'ler: TPAO 1.792,8 Milyon TL/ EÜAŞ 1.555,2/ Eti Maden 841,5/ DHMİ 811,1/ TKİ 513,8/ TEİ A.Ş 311,2/ PTT 174,9/ MKE 165,9/ Kıyı Emniyet Gnl. Md. 151,2/ DMO 112,9/ Tarım İşletmeleri Gnl. Md. 30,1/ TMO 44,3 Milyon TL kar etmiştir.
Zarar edenler: BOTAŞ 1.342,5/ DDY 733,3/ TETAŞ 463,2/ TTK 460,1/ Çaykur 74,6/ EBK 48,9/ T. Elektromekanik San. 26,2 milyon TL zarar etmişlerdir.
Toplam kar 6 Milyar 517 Milyon TL; Toplam zarar 3,1 Milyar TL'dir. (Şüphesiz, BOTAŞ gibi kuruluşların zararı, görev zararıdır. Pahalı ithal edilen doğalgaz, yurtiçinde maliyetin altında satılmıştır.)
Olayı örnekleri ile incelemeliyiz:
1- Türkiye Taş Kömürü Kurumu (TTK) ile Türkiye Kömür işletmeleri (TKİ), Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'na bağlıdır. TTK taş kömürü, TKİ linyit çıkarmaktadır.
a) TKİ: 2001 yılında 13.582 işçisi mevcut. Çıkarılan kömür 33,6 milyon ton. 2011 yılında işçi sayısı 5.783; üretim 33,4 milyon ton; işçi başına yıllık üretim 5.776 ton; işçilik verimi % 134 artmış; karı 513,8 milyon TL. Ciro 2.907 milyon TL. Bir işçi satış bedelinin % 8'ini ücret olarak almaktadır.
b) TTK: 2011 yılında, 10.923 işçisi mevcut (???). Üretim 1,6 milyon ton. Ciro 295 milyon TL. Zarar 460,1 milyon TL. Yıllık, işçi başına üretim 146 ton. (TKİ'nin 40'ta biri.) Verimlilik 1960'ların gerisine düşmüş. Ödenen ücret tutarı 620 milyon TL. (Cironun iki katından fazla.) İşçi ürettiğinin iki katı ücret almaktadır.
– TKİ; Dekupaj hizmetlerinin % 75'ini, ihale ile piyasadan alıyor ve ciddi bir maliyet tasarrufu sağlıyor. Böylece, 2005'e kadar çok ciddi zararlar elde eden Kurum, ciddi karlar sağlamaya başlıyor.
– TTK; işçi almaya ve zarara doymuyor. İnternet sahifesi, işçi alım ilanları ile dolu. Niçin? Zonguldak'ta sendika saltanatının devam etmesi için…
Acaba çalışanların kaçı yerin üstünde, kaçı yerin altındadır? Ve Zonguldak'ta, niçin bu kadar çok doktor ve avukat vardır?
Neticede, biri 513,8 Milyon TL. karda; diğeri de 460,1 Milyon TL. zararda.
Sebep nedir? Yönetim farkı, sorumluluk duygusu, çıkarlara karşı çıkabilme gücü…
2- Bir diğer örnek de ikisi de Ulaştırma Bakanlığı'na bağlı, THY ve TCDD'dir. Her ikisi de yolcu ve yük taşımaktadır.
a) THY: 2003 yılında 65 uçağa sahiptir. Bugün 200 uçağı mevcuttur. (Hiç kamu parası kullanmadan 3 kat büyümüştür.)
-2003'te 1,5 Milyar TL olan ciro, 2011'de 11 Milyar TL olmuştur. Yolcu sayısı da 10,4 milyondan 40 milyona ulaşmıştır. (Personel başına yolcu sayısı 1.015'den – 2541'e yükselmiş; % 150 artmıştır.)
– Ülkeye en fazla döviz kazandıran kurum olmuştur. 10 yıldır, devamlı kar etmektedir. (Asli işi yolcu taşımaktır. Ancak kargo taşımacılığından da 2011'de 600 Milyon Dolar kazanmıştır. Bu tutar, TCDD'nin tüm gelir kalemlerinden fazladır.
– 2012'de, Avrupa'nın en iyi havayolu seçilmiştir.
– Yönetimi, fevkalade tutarlı ve kararlıdır. Sendikanın oyuncağı olmamıştır.
b) TCDD: En fazla yatırım ödeneği alan Kurum'dur. 2007-2011 arasında, toplam 15 Milyar 438 Milyon TL aktarılmıştır.
– 2012 bütçesinde ayrılan ödenek 5.317.500.000 TL'dir. (Milli Eğitim/ Tarım, Enerji ve Sağlık Bakanlıkları'ndan çok fazlası.)
– 2007-2011 arasındaki geliri, toplam 4 Milyar 488 milyon TL; gider toplamı ise 13 Milyar 729 Milyon TL'dir. Zarar 9 Milyar 241 Milyon TL'dir. (Ortalama her yıl, 2 milyar TL zarar)
Gelir artış oranı % 22; Gider artış oranı %49'dur.
– 2011'de üretilen katma değer, sadece 108 Milyon TL'dir.
– Çok yoğun bir sendika hakimiyeti vardır.
Görülüyor ki yöneticiler çok önemlidir. Vizyon, misyon, cesaret, kararlılık, geniş ufuk gerekmektedir.
Zarar eden şirketleri başarıya götürecek kadrolar bulunamaz mı? Fazlası ile bulunur. Yeter ki istensin. İktidarlar emaneti ehline versin. Kayırmacılık yapmasınlar.
Mesela; Eti-Maden Yönetimi, TTK'yı; THY yönetimi de TCDD'yi başarıya götürebilir. Eski yönetimlerin yerine, başarısını tescillemiş olanlara görev verilebilir.
Bunun en güzel örneği, İskenderun Demir Çelik İşletmeleridir. Ereğli Demir Çelik'e devredilince, kısa sürede büyük gelişme yaşanmış, kara geçilmiştir. En fazla zarar eden Kurum, en çok kar eder duruma gelmiştir.
Lütfen; basiretli olalım. Kamu kaynaklarının israfına geçit vermeyelim. Manevi sorumluluklarımızı idrak edelim…
