İş Kanunu’na göre genel anlamda ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır.
Gelir Vergisi Kanunu’na göre ise
ücret, işverene tabi belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir. Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez.
Uygulamada bir hizmet akdine tabi olarak çalışan kimselere, işverenleri tarafından temel ücretine ek olarak; prim, ikramiye, yol yardımı, doğum yardımı, alışveriş çeki vb. ödemeler yapıldığı görülmektedir.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 80. maddesine göre “Ayni yardımlar ve ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları ile Kurumca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin % 30’unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime esas kazanca tabi tutulmaz.”
Bu hükümde yer alan kalemlerin dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler ile ayni yardım yerine geçmek üzere yapılan nakdi ödemeler prime esas kazanca tabi tutulur.
Gelir Vergisi Kanunu’na göre hizmet erbabının toplu olarak işyerlerine gidip gelmelerini sağlamak maksadıyla işverenler tarafından yapılan taşıma giderleri gelir vergisinden istisna edilmiştir. Madde hükmü, işveren tarafından vasıta temini suretiyle hizmet erbabının işyerine topluca gidip gelmelerini sağlamak için yapılan taşıma ile hizmet erbabına sağlanan menfaatlere ilişkin istisnayı düzenlemektedir. İşverenin, çalışanın işyerine gidip gelmesi için, vasıta temin edilmemesi halinde toplu taşım kartı uygulaması olan illerde toplu taşım bedelinin, toplu taşım uygulaması olmayan illerde personele ödenen yol parasının vergiden istisna edilmesi mümkün değildir.
Ancak, işçilere nakden ödenen yol parası, konut yardımı ve yemek yardımı ile bulaşıcı hastalıklar primi, sahada çalışma primi adı altında nakden veya hesaben yapılan ödemelerin gelir vergisi matrahlarına dâhil edilmesi gerekmektedir.
Dolayısıyla, bir işverenin personeline yapılan nakdi ödemelerin yanı sıra AKBİL vb. ödemelerinin de net ücretin bir unsuru olarak değerlendirilip ücretin brüt tutarı hesaplanarak, brüt tutar üzerinden Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesinin 1. bendi gereği tevkifat yapılması ve ücretin brüt tutarını kurum kazancının tespitinde Gelir Vergisi Kanunu’nun 40. maddesinin 1. bendine göre gider olarak dikkate alınması mümkün bulunmaktadır.
Bununla birlikte, AKBİL vb. ulaşım kartlarının bedelleri çalışanlara nakit olarak ödeniyorsa; sigorta primine tabi tutulması gerekmektedir. Eğer işveren AKBİL’i alıp; doldurup personele kart olarak veriyorsa; bu ayni yardım olarak sayılıp, sigorta primine tabi tutulmayacaktır.
