Türkçemiz Üzülüyor, Sözcükler Bağırıyor!

“Sözcükler, insanların kullandığı en güçlü haplardır.”

Rudyard Kipling

Türkçemizin yapı taşları olan kimi sözcükler, çığım çığım çığrışıyor ve bağım bağım bağırıyor! Örnek: Şans, atmak, evrak… Vb… Beni yanlış yerde kullanıyorsunuz, diye isyan ediyorlar!

Konuşma ve yazma uğraşımızda ikileme düştüğümüz her sözcük için yazım kılavuzu ya da sözlük en iyi rehber olur. Eğer bundan sonra da ikilem doğacaksa sözcükleri kullanırken varsa Türkçesini kullanmak en doğru yöntem ya da doğru yol olarak salık verilir.

Kullandığı sözcük, kimi zaman karşımızdaki insanın niteliğini gösterir. Ortamında seçilerek zamanında ve yerinde doğru olarak kullanılan her sözcük etkisini gösterir. Konuşanı ya da yazanı, uygulamada başarılı kılar.

Durum böyleyken, kimi sözcükleri yanlış kullanma eylemi gerçekleşirse işte o zaman o tür sözcükler isyan eder. Bir bakıma  “ Beni neden doğru yerde konuşmuyorsunuz, neden doğru yazmıyorsunuz? ”  diye başkaldırıda bulunur. Bunu önlemek için yakınımızda Yazım (imlâ) Kılavuzu ve Türkçe Sözlük bulunduralım. Başvurduğumuzda gerçek ve olumlu yanıt alınacaktır.

Gerek yazı dilinde ve gerekse konuşma dilinde yanlış kullanılan sözcükler var. Aşağıda kimi sözcüklerin anlamlarını ve hemen altında yanlış kullanıldığı şekliyle açıklamalı vermek gerekirse:

Biz: Çoğul birinci kişi zamiri…

Bizler: Çoğulun çoğulu olmayacağı düşüncesiyle yanlış kullanılmakta. Kılavuzda yok.

Evrak: İşlemli kâğıtlar.

Evraklar: Çoğulun çoğulu olmayacağı düşüncesiyle yanlış kullanılmakta.

Folklor: Halk bilgisi…

Folklor: Halk oyunları anlamında yanlış kullanılmakta… Halk oyunları, folklorun kollarından sadece birisidir.

Gurup: Batma, batış.

Grup: Takım, öbek.

Grup, kimi zaman gurup yerine ya da gurup, grup yerine yanlış kullanılmakta.

İnkılâb: Yenilik, devrim, dönüşme.

İnkılâp: Genelde böyle yazılıp böyle okunmakta… Ancak bu tür yazım, sözlüklerde bulunamadı.

Tebliğ: Bildirme. Tebellüğ: Bildiriyi alma.

Tebliğ ve tebellüğ sözcükleri çoğu zaman birbirlerinin yerine kullanılmakta.

Takdir: Değer biçme.

Takdir: Damıtma.

Takdirin yerine yanlış olarak taktir getirilmekte.

Siz: Çoğul ikinci kişi zamiri…

Sizler: Çoğulun çoğulu olmayacağı düşüncesiyle yanlış kullanılmakta. Kılavuzda yok.

Müdür: İdare eden, yönetmen.

Müdire, müdüre: Türkçe sözcüklerde erkeklik, dişilik yoktur. (Atatürk hiçbir zaman bu kullanımda seslenmemiştir.)

Sirküler: Çoğaltılan genelge… Sürgü: Böyle bir sözcük yok. Yanlış kullanılmakta.

Şans sözcüğü, çoğu zaman olanak ya da fırsat yerine yanlış kullanılmaktadır.

Atıyorum, diyorlar. Atmak, topu taca atmak ya da işkembeden atmak asıl anlam… Oysa yanlışlıkla örneğin yerine kullanılmaktadır

***

Böylesi yanlışları görünce ya da duyunca Türkçemiz adına üzülüyorum! Aşağıdaki dizgide yanlış kullanımda olan kimi sözcükler koyu olarak, doğruları ise  açık olarak verildi. Yararlanılmasını dilerim.

Yanlış                          Doğru

Antreman                   Antrenman

Arasıra                        Ara sıra

Ardarda                      Art arda

Arttırmak                    Artırmak

Birarada                      Bir arada

Bir çok/Bir kaç           Birçok/Birkaç

Birşey                          Bir şey

Bu gün                         Bugün

Çevrimiçi                     Çevrim içi

Direk                            Direkt

Döküman                     Doküman

Elele                              El ele

Espiri                            Espri

Farketmek                   Fark etmek

Haftasonu/Haftaiçi     Hafta sonu/Hafta içi

Haketmek                     Hak etmek

Heralde                         Herhalde

Herbiri                          Her biri

Hergün                          Her gün

Hiç bir                           Hiçbir

Hiçkimse                        Hiç kimse

Hoşgeldin                       Hoş geldin

İddaa                              İddia

İnsiyatif                          İnisiyatif

Kareografi                      Koreografi

Klüp                                Kulüp

Madem ki/Oysa ki         Mademki/Oysaki

Madur                             Mağdur

Makina                            Makine

Malesef                            Maalesef

Metod                               Metot

Müsade                             Müsaade

Müstehak                         Müstahak

Mütevazi                          Mütevazı

Orda/burda                      Orada/burada

Orjinal                              Orijinal

Pekçok/Pekaz                   Pek çok/Pek az

Sarfetmek                         Sarf etmek

Sohpet                               Sohbet

Süpriz                               Sürpriz

Şöför                                 Şoför

Tabi ki                               Tabii ki

Tekrardan                        Tekrar

Terketmek                         Terk etmek

Tesbit                                Tespit

Traş                                   Tıraş

Türkçe’de/Türkçe’nin     Türkçede/Türkçenin

Vaz geçmek                       Vazgeçmek

Yanısıra                             Yanı sıra

Güzel Türkçemizin tüm kirliliklerden ve yanlış kullanımlardan arındırılması, dileğimizdir. Güzel Türkçem başlıklı anlamlı şiirimle yazımı noktalıyorum.

Güzel Türkçem

Güzel Türkçem, tatlı dilim

Ağız tadı, bal şekerim.

 

Düşüncemdir ilmek ilmek

Ak kâğıtta sergilemek

 

Anadilim, sıcaklığım

Sesim, özüm, yüz aklığım.

 

Kırda çiçek, kitapta söz

Petek petek damlayan öz.

 

Salkım salkım üzüm bağım

Elmam, ayvam, şirin narım.

 

Şiir şiir kitaplığım

Simge simge al bayrağım

 

Güzel Türkçem sevincimsin

Hem gündüzüm, hem gecemsin.

 

Muhsin Durucan

 *