Zaman zaman işyerlerinde çeşitli nedenlerden dolayı toplu çıkışlar olabilmektedir. İş Kanununa göre, toplu çıkış işlemlerinde mevzuata aykırı davranılması durumunda ciddi para cezaları söz konusu olabilmektedir. Toplu işçi çıkarmaya gidilen işyerlerinde çıkarma tarihinden itibaren altı ay içinde toplu işçi çıkarmanın konusu olan işlerde geçici iş ilişkisi gerçekleşmez.
Toplu işçi çıkarımı 20 ve üzerinde işçi çalıştırılan işyerlerinde söz konusu olup, işyerindeki işçi sayısı;
a) 20 ile 100 işçi arasında ise, en az 10 işçinin,
b) 101 ile 300 işçi arasında ise, en az yüzde on oranında işçinin,
c) 301 ve daha fazla ise, en az 30 işçinin
işine 17. madde uyarınca ve bir aylık süre içinde aynı tarihte veya farklı tarihlerde son verilmesi toplu işçi çıkarma sayılır. İşveren; ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri sonucu toplu işçi çıkarmak istediğinde, bunu en az otuz gün önceden bir yazı ile, işyeri sendika temsilcilerine, Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne bildirmelidir. Yapılacak bildirimde işçi çıkarmanın sebepleri, bundan etkilenecek işçi sayısı ve grupları ile işe son verme işlemlerinin hangi zaman diliminde gerçekleşeceğine ilişkin bilgilerin bulunması zorunludur.
Bildirimden sonra işyeri sendika temsilcileri ile işveren arasında yapılacak görüşmelerde, toplu işçi çıkarmanın önlenmesi ya da çıkarılacak işçi sayısının azaltılması yahut çıkarmanın işçiler açısından olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi konuları ele alınır. Görüşmelerin sonunda, toplantının yapıldığını gösteren bir belge düzenlenmelidir. Fesih bildirimleri, işverenin toplu işçi çıkarma isteğini bölge müdürlüğüne bildirmesinden otuz gün sonra hüküm doğurur.
İşyerinin bütünüyle kapatılarak kesin ve devamlı suretle faaliyete son verilmesi halinde, işveren sadece durumu en az otuz gün önceden Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne bildirmek ve işyerinde ilan etmekle yükümlüdür. İşveren toplu işçi çıkarmanın kesinleşmesinden itibaren altı ay içinde aynı nitelikteki iş için yeniden işçi almak istediği takdirde nitelikleri uygun olanları tercihen işe çağırmalıdır. Mevsim ve kampanya işlerinde çalışan işçilerin işten çıkarılmaları hakkında, işten çıkarma bu işlerin niteliğine bağlı olarak yapılıyorsa, toplu işçi çıkarmaya ilişkin hükümler uygulanmamaktadır. Buna göre toplu işçi çıkışı olabilmesi;
* İşyerinde En Az 20 İşçinin Çalıştırılması
Toplu işçi çıkarmadan bahsedebilmek için öncelikle işyerinde en az 20 işçinin çalıştırılması gereklidir. Bu bağlamda örneğin, 17 işçinin çalıştırıldığı bir işyerinde bütün işçilerin iş sözleşmelerinin işveren tarafından feshedilmesi halinde bile toplu işçi çıkarımından bahsedilemez.
* En Az 10 İşçinin İş Sözleşmesinin Feshedilmesi
Toplu işçi çıkarımında işçi sayısına bağlı diğer bir sınırlama da işten çıkarılan işçi sayısına yöneliktir. İşyerinde çalışan işçi sayısına göre değişmekle birlikte, toplu işçi çıkarımından bahsedebilmek için en az 10 işçinin iş sözleşmesinin feshi söz konusu olmalıdır.
* Toplu İşçi Çıkarımına Dahil Olmayan İşçiler
İş Kanununda toplu işçi çıkarmanın, İş Sözleşmelerinin 17. maddesi uyarınca feshedilmesi halinde söz konusu olacağı belirtilmiştir. Buna göre;
a- 4857/10. maddesinde yer alan nitelikleri yönünden en çok 30 işgünü süren süreksiz işlerde istihdam edilen işçiler,
b- 4857/15. maddesine göre deneme süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçilerin deneme süresi içerisinde iş sözleşmelerinin feshedilmesi suretiyle işten çıkarılanlar,
c- 4857/25. maddesi gereğince işverenin derhal fesih hakkını kullanarak işten çıkarttığı işçiler,
d- Mevsim ve kampanya işlerinde çalışan işçiler (işten çıkarma bu işlerin niteliğine bağlı olarak yapılıyorsa),
e- İş sözleşmesi tarafların anlaşmasıyla feshedilen işçiler,
f- İş sözleşmesi işçi tarafından feshedilen işçiler,
toplu işçi çıkarmadaki sayıya dahil edilmeyeceklerdir.
* Toplu İşçi Çıkarımının Bir Ayda Gerçekleşmesi
Bir aylık süre takvim ayı olarak değerlendirilmemelidir. Bir aylık süre son işçi çıkarma tarihinden itibaren geriye doğru bir ay gidilerek hesaplanan zaman dilimidir. Mesela, 95 işçinin çalıştığı bir işyerinde, 11.01.2013de 5, 19.01.2013de 3 ve 09.02.2013de 2 işçinin işine son veren işveren, 29. madde hükümlerine göre uymak zorundadır.
Başka bir ifadeyle, toplu işçi çıkarma sayılan bu halde bildirim yükümlülüklerine uyulmaması halinde fesihleri geçersiz olacak ve idari para cezası uygulaması söz konusu olacaktır. Toplu işçi çıkarma ile yükümlülüklere aykırı davranılması halinde bu durumdaki her işçi için 2013 yılında 485 TL para cezası uygulanmaktadır.
*********
