İsmini vermek istemeyen bir okurumuz, “1999 yılından buyana bir işyerinde sigortasız çalışıyorum. Çalıştığım kişiler akrabamdı. Sigortanı yapacağız deyip bir türlü yapmadılar. Bu çalışma sürem içerisinde 2009 yılında Bağ-Kur borcumu kendim ödeyerek emekli oldum. Şimdi ise bu işyeriyle ters düştüm ve işi bırakmak zorunda kaldım. Bu iş yerine dava açmak istiyorum. 1999 yılından buyana çalıştığımı şahitlerle ispat edebilirim. Bu davada ne kadar ceza uygulanır?” diyor.
Bir işyerinde sigortasız çalıştırılan kişilerin olması oldukça üzücüdür. Sosyal güvenlik hakkı, bir anayasal bir hak olduğu kadar “emek hakkı” ve “kul hakkı”dır. Ama maalesef halen milyonlarca işçi, özellikle küçük işletmelerde sigortasız çalıştırılmaya devam edilmektedir. Prim belgeleri işverenler tarafından SGK’na verilmeyenlerin ya çalışırken SGK kontrol memurları/denetmenleri veya müfettişleri tarafından işyeri kayıtlarından veya fiilen çalışırken tespit edilmesi, ya da dava açmak suretiyle sigortalılıklarını sağlamaları gerekmektedir. Sigortasız çalıştırılan süreler için hizmet tespit davası açılmak suretiyle tespit ettirilmesi mümkündür.
Sigorta prim belgeleri işverenleri tarafından verilmeyen veya çalıştıkları Sosyal Güvenlik Kurumunca fiilen veya iş yeri kayıtlarından tespit edilemeyen, ya da kamu kuruluşları tarafından düzenlenen belge veya bilgilerden çalıştıkları tespit olunamayan sigortalıların hizmet tespit davası açmaları gerekmektedir. Sigortasız çalıştırılan işçilerin hizmetlerinin tespiti maksadıyla mahkemeye başvurmaları için kendilerine tanınan süre beş yıl olarak belirlenmiştir. Bu beş yılık süre, zaman aşımı süresi olmayıp hak düşürücü süredir. Hizmet tespit davasında yetkili mahkeme iş mahkemesi veya iş mahkemesi bulunmayan yerlerde bu davalara iş mahkemesi sıfatıyla bakan asliye hukuk mahkemeleridir.
Sigortasız çalıştırılan işçiler, hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak beş yıl içerisinde iş mahkemesine başvurarak, sigortasız çalıştırıldıklarını ispatlayabilirlerse, bunların mahkeme kararında belirtilen aylık kazanç toplamları ile prim ödeme gün sayıları emeklilik hesabında dikkate alınmaktadır. Sigortasız işçi çalıştıranlara uygulanan idari para cezası;
1) Sigortalı işe giriş bildirgesinin süresinde verilmediğinin mahkeme kararıyla veya müfettiş/denetmen incelemesiyle yada bankalardan, kamu kurumlarından alınan yazılardan tespit edilen her bir sigortalı için iki asgari ücret tutarında (2 * 837=1.674 TL) idari para cezası uygulanacak.
2) Aylık prim ve hizmet belgesinin süresinde verilmediğinin mahkeme kararıyla veya müfettiş/denetmen incelemesiyle yada bankalardan, kamu kurumlarından alınan yazılardan tespiti ve geriye dönük prim ve hizmet belgesi verilmesi halinde her bir ek/asıl aylık prim ve hizmet belgesi için iki asgari ücret tutarında (2 * 837=1.674 TL) idari para cezası uygulanacak. Örneğin bir yıl sigortasız çalıştırıldığı tespit edilirse, 12 ay * 1.674 TL=) 20.088 TL idari para cezası uygulanacaktır.
Ayrıca sigortasız işçi çalıştırdığı tespit edilen işyerlerinde bir yıl boyunca beş puanlık prim indiriminden yararlanılamayacağı gibi 6111 sayılı ilave istihdam teşvikinden de bir yıl boyunca yararlanılamayacaktır. Belki de en önemli ceza beş puanlık prim teşvikinden yararlandırılmamadır. Özellikle çok işçi çalıştırılan işyerlerinde beş puanlık indirim kaybı önemli rakamlara ulaşmaktadır.
Doğum borçlanması SSK’ya sayılır mı?
Okurumuz Burak Yılmaz, “Eşim şu an isteğe bağlı sigorta primi ödüyor. Ocak ayında doğum yapacak. Eşim doğum yaptıktan sonra isteğe bağlısını iptal ettirse ve iki sene bekledikten sonra bir yerde çalışmaya başlarsa, bu iki senelik doğum borçlanması primleri 4/a çalışmasına mı, yoksa 4/b çalışmasına mı sayılır?” diyor. Doğum borçlanması, borçlanma yapılan tarihte hangi statüye tabi ise o statüye sayılmaktadır. Eğer isteğe bağlı sigortalı iken borçlanma yaparsanız, 4/b (Bağ-Kur) sigortasına sayılır.
Ancak, isteğe bağlı sigortayı kapattıktan sonra, önce bir işte SSK’lı çalışmaya başlar ve SSK’lı çalışmaya başladıktan sonra doğum borçlanması yaparsa iki senelik doğum borçlanması primleri 4/a (SSK) çalışmasına sayılır. Yani önemli olan borçlanma başvurusu yaptığında 4/a’lı olması.
