MEMLUKLERİN HEDEF ALINMASI
Padişah II. Bayazit’ın Memlûklerle savaşmasını altında Şehzade Cem’e kucak açmaları yatar. Gerçi, Divriği’ye kadar uzanan Memlûk toprakları Osmanlıların Doğu’ya ve Suriye’ye ulaşmasının önünü kesiyordu. Sürekli olarak “İpek Yolu” üzerinde büyüyen Osmanlı İmparatorluğu’nun gözü ipek yolu üzerinde bir merkez olan Halep şehrindeydi.
Üstelik, İstanbul’a yakın olmak isteyen Teke Sancakbeyi Şehzade Korkut, isteği reddedilince, 1509 yılında Hacca gitme bahanesiyle ülkeyi terk etti. Hicaz o dönemde Memlûk devletinin elindeydi. Burada Memlûk Sultanı Kansu Gavri tarafından törenle karşılandı ve ağırlandı. Babası tarafından ikna edilince 1511 yılında Antalya’ya geri döndü.
Sultan I. Selim padişah olunca abisi Şehzade Ahmet’in üç oğlu birbirlerinden farklı tarihlerde Memlûklere sığınırlar. Şehzade Ahmet’in bir oğlu, şehzade Murat, İran’a, Şah İsmail’e sığınır. Başlangıçta çok iyi karşılanır. Ancak ne olduysa şehzade ortadan kaybolur. Şah İsmail ile aralarında ne geçtiği bilinmez ama şehzadenin bizzat Şah İsmail tarafından öldürüldüğü söylenir.
Şehzade Alâaddin ve Süleyman Kahire’de veba salgınında ölür. Diğer şehzade Kasım hem Mercidabık, hem de Ridaniye savaşlarına katılmıştır.
Sultan I. Selim, Kahire’yi ele geçirdikten sonra Şehzade Kasım’ı aratır, ama bulamaz. Şehzade, Sultan Selim Mısırdan ayrıldıktan sonra yakalanan Şehzade öldürülür.
BEYAZ PERDEDE CEM SULTAN
Türkiye’de Cem Sultanı konu alan iki film çevrilmiştir. İlki “Cem Sultan” adıyla 1951 yılında çevrilmiştir. Münir Hayri Egeli’nin yönettiği filmin, senaryosunu Melih Başar yazmıştır.
Filmin oyuncuları: Bülent Ufuk, Suzan Yakar Rutkay, Nana Aslanoglu, Berrin Aydan ve dönemin ünlü yönetmeni Vedat Örfi Bengü. Dönemin ünlü dansözü Ayşe Nana’ya filmde rol verildiğini görüyoruz.
İkinci film, Malkoçoğlu Cem Sultan 1969 yılında çevrilir. Filmin, senarist ve yönetmenliğini Remzi Jöntürk’ün üstlenmiştir.
Filmin Oyuncuları: Cüneyt Arkın, Gülnaz Huri, Feri Cansel, Cihangir Gaffari (Cem Sultan), Suzan Avcı, Behçet Nacar.
İtalya’da 1970 yılında Sergio Corbucci’nin çektiği, bizde Kan Davası adıyla gösterilen ve Borgia’lar dönemini anlatan film de Cem Sultan da konu edilir. 2011-2013 yılları arasında gösterilen The Borgias dizi filminde Cem Sultan’ı Elyes Gabel canlandırmıştır.
Batı’da “Zizim” diye bilinen Cem Sultan, çok sayıda filme konu olmuştur.
MEZARININ AÇILMASI
1961 Mart ayında Bursa çalkalanır. İstanbul’dan gelen Topkapı Müzesi Müdürü Haluk Şehsuvaroğlu (1912-23 Aralık 1963) İstanbul’dan gelerek Cem Sultan’ın mezarını açtırmıştır.
1 Mart 1961 tarihli Yeni ANT gazetesinin ön sayfasında geniş bir yer verilen haberde
“Cem Sultanın mezarı 460 yıl sonra izinsiz olarak açıldı
Haluk Şehsuvaroğlu tarafından resimleri çekilen cesedin sırt üstü ve uzun boylu olduğu bildiriliyor”
Haberin devamında, Topkapı Müzesi Müdürünün yanına aldığı bazı adamlar ve fotoğrafçısı ile şehrimize gelmiş, müze müdürüne giderek Cem Sultan’ın İtalya’dan gelen cesedinin mumyalanıp, mumyalanmadığını anlamak istediğini söylemiştir. Mumyalanın, Türkler tarafından binlerce yıl uygulandığını, Anadolu’daki beyliklerde uygulandığını, seferde hayatını kaybeden padişahların iç organlarının çıkarılıp, cesedin kısmen tahnit edildiği bilinen ve vakanüvislerce yazılan bir uygulamadır.
Haberin devamında, “Şehsuvaroğlu’nun, yanındakilerle beraber Bursa Müze Müdürüne gittiğini, müdürün vekâletin ve Müzeler Umum Müdürünün yazılı ve şifahi izni olmadan mezarın açılmasına izin vermiştir.
Bunun üzerine hemen ameleler çağrılmış, mezar odasına inilmiştir. Türbelerde gördüğümüz mezarlar remzi yani temsili mezarlardır. Esas mezar odası türbenin alt katındadır.
Lâhtin üzerinde bulunan mermerler sökülmüş, mezar kazılmış ve cesed meydana çıkarılmıştır.
Cem Sultan’ın cesedi mezara konulduğu gibi sırt üstü durduğunu, oldukça uzun boylu ve geniş omuzlu olduğunu, dişlerin yerinde olduğu anlaşılmıştır.
Cesedin birçok resmi çekildikten sonra mezar tekrar kapatılmış ve eski haline getirilmiştir”.
Topkapı Müze Müdürü bu olaydan kısa bir süre sonra bozulan sağlığı nedeniyle 1 Haziran 1961’de müdürlüğü bırakıp, müze müşavirliğine atanmıştır. İki yıl sonra da vefat etmiştir.
Cem Sultan ve Şehzade Mustafa Türbesi
Türbe, 1474 -1476 yıllan arasında inşa edilmiştir. Cem Sultan1495 yılında İtalya’da vefat ettikten sonra 1499 yılında buraya getirilen Cem Sultan’ının cesedi buraya defnedildi.
Türbe, her kenarı 7 m. uzunluğunda bir altıgen biçiminde inşa edilmiştir. Yapı malzemesi olarak Bursa’daki Türk mimarisinde görüldüğü üzere taş ve tuğla kullanılmıştır. Ayrıca kubbe kasnağında da pencereler bulunmaktadır. Ekrem Hakkı Ayverdi’ye göre alçı pencerelerin camları genellikle türbenin ilk yapısından kalmıştır.
Cem Sultan Türbesi’ni Türk sanatı bakımından önemli yapan iç süslemesidir. Duvarlar, alt sıradaki pencerelerin üst söveleri hizasına kadar altı köşeli fîrüze renkli çinilerle kaplanmıştır. Aralarda az sayıda koyu lâcivert çiniler de kullanılmıştır. Üzerlerinde altın yaldızlı birer çerçeve ile ortalarında yine altın yaldızlı damga usulüyle basılmış rozetler bulunur.
Türbenin ahşap kündekârî kapı kanatları da itinalı ve kaliteli bir İşçiliğe sahiptir. Bunların panolarına oyma çiçek ve yaprak motifleri işlenmiştir. Kanatların demir kuşakları da kabartmalarla bezenmiştir.
Türbenin içindeki eşit büyüklükteki dört sandukadan biri Şehzade Mustafa’ya, diğeri Cem Sultan’a, üçüncüsü II. Bayezid’in oğlu Şehzade Abdullah’a, dördüncüsü ise yine II. Bayezid’in oğlu Şehzade Alemşah’a ait olarak gösterilmektedir.
*
Benzer bir konuyu Romancı Ahmet Ümit, 2012 yılında yazdığı “Sultanı Öldürmek” adlı bir romanında, ama Fatih Sultan Mehmet’in mezarının açılmasını konu almıştır.
KAYNAKÇA:
– Budayev, N. M., Memlûk tarihinden Bir Yaprak, Kim Bu Çerkesler, İstanbul-2009, Selenge Yayınları
– Clout, Andre, Kölelerin İmparatorluğu Memlûklerin Mısırı, İstanbul-2005, Epsilon
– Eroğlu, Haldun, Osmanlı’da Muhalefet, İstanbul-2016, Bilge Kültür Sanat
– Hakimiyet, 1 Mart 1961
– Hammer, Büyük Osmanlı Tarihi, İstanbul, Sabah Kitapları
– Histoire Üniversitesi Tarih Bölümü (Fransa), Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, Başlangıçtan 1566’ya Kadar-İstanbul-2000, Nokta Kitap
– Hoca Sadettin Efendi, Tac’üet Tevarih-4, 1979, Kültür Bakanlığı
– İnalcık, Halil, Devlet-i Aliyye I, İstanbul-2010, T. İş Bankası Kültür Yayınlar-Kara, Prof. Dr.Mustafa, Cem Sultan ve Saltukname, Bursa’da Zaman, Kasım2013, 28. sayı
– Kaysuni-Zade Nidai Remmal Hoca, Tarih-i Sahip Giray Han
– Kemalpaşazade, Tevârih-i Âli-Osman, İstanbul-2015, Çamlıca Basın Yayın
– Peker, Ekrem Hayri, Mary A. Walker’ın Bursa Anıları ve Karadenix Boyundaki Son Oğuz Devleti, www.belgeseltarih.com, 14 Nisan 2018,
– Zınkeısen, Johann Wilhelm, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, İstanbul-2019, Yeditepe Yayınevi
