Okurumuz Mehmet Solmaz 1800 gün üzerinden malullük aylığı bağlanması durumunda aylığının düşük olup olmayacağını sormuş. Özellikle malulen emeklilik çok merak edilen ve bir çok sigortalının mevzuatı bilmemesinden dolayı hak kaybına uğradığı bir konu. Malullük sigortası, ilk defa sigortalı çalışmaya başlanılan tarihten sonra malul kalan ve bu nedenle çalışma gücünü kısmen veya tamamen yitiren sigortalıların gelir kayıplarını gidermek amacı ile kurulmuş bir sigorta koludur.
Malulen emeklilikte yüzde 60 önemli
Çalışma gücünü en az yüzde 60 oranında yitirdiği, SGK tarafından sevk edilen sağlık hizmet sunucularının sağlık kurullarınca düzenlenecek raporlar ve dayanağı tıbbi belgelerin incelenmesi sonucu, SGK Sağlık Kurulunca tespit edilen sigortalılar, malul sayılmaktadır.
Malullük, yaşlılık ve ölüm gibi kalıcı bir etkiye sahiptir. Bu nedenle malullük sigortasından yapılan yardımlar süreklilik taşır. Malul duruma düşenlere aylık bağlanmasının temelinde, çalışma gücünü kısmen ya da tamamen yitiren sigortalıya ekonomik açıdan maddi destek sağlanması yatar. Malul duruma düşmesi nedeniyle çalışamayan, çalışamadığı için de gelirden mahrum kalan sigortalıya uzun vadeli sigorta kolları olan malullük sigortasından, malullüğün devamı süresince aylık bağlanır. Malullük sigorta kolundan aylığa hak kazanmak için yaşlılık aylığı bağlanması şartlarına oranla daha kısa sigortalılık süresi ve daha az prim ödeme gün sayısı aranır.
Malulen emeklilikte şartlar
Malullük aylığına hak kazanmak için malul sayılmak tek başına yeterli değildir. Sigortalının en az 10 yıl sigortalılık süresinin bulunması diğer bir ifade ile ilk defa sigortalı olduğu tarihin üzerinden en az 10 yılın geçmesi gerekir. Ayrıca sigortalının en az 1800 gün prim ödemiş olması da malullük aylığı bağlanması için aranan bir diğer şarttır. Ancak sigortalı başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul ise sigortalılık süresi aranmaz, en az 1800 gün prim ödemesi yeterli olur.
Örneğin; İlk defa 1 Ocak 2004 tarihinde sigortalı olan ve malul sayıldığı 1 Aralık 2012 tarihine kadar 2400 gün prim ödeyen sigortalı, 10 yıl sigortalılık süresini tamamlamadığı için malullük aylığına hak kazanamaz. Bu sigortalı 1 Ocak 2014 tarihinden önce askerlik yapmış ise borçlanma yoluyla 10 yıl süreyi daha erken tamamlayabilir. Ancak örneğimizdeki sigortalı için başkasının sürekli bakımına muhtaç kararı verilmişse 10 yıl sigortalılık süresi aranmadığı için malullük aylığı bağlanır.
Burada halk arasında yaygınlaşmış olan hatalı bir önyargı hakkında da değerlendirme yapmak istiyorum. Maluller için sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısının çok daha düşük belirlenmesi daha düşük maaş bağlanacağı anlamına gelmez. Bilakis, maluller aylık miktarı açısından da özel olarak korunmuştur. Gerek 1 Ocak 2000 tarihinden önce gerek 1 Ocak 2000 ila 30 Eylül 2008 arası gerekse de 1 Ekim 2008 tarihinden itibaren geçen dönemlere ait aylık hesaplamalarında maluller özel olarak korunmuş aylık bağlama oranı özel olarak yüksek belirlenmiştir.
1 Ocak 2000 tarihinden önceki döneme ait malullük aylığı hesabı için aylık bağlama oranı % 70’dir ki; karşılığı 7400 gün prim ödemeye eşdeğerdir. 1 Ocak 2000 ila 30 Eylül 2008 arasındaki malullük aylığı hesabı için aylık bağlama oranı % 60’dır. Bu dönem için % 60 aylık bağlama oranı 8100 gün prim ödemeye eşdeğerdir. Yine 1 Ekim 2008 tarihinden itibaren geçen dönemler için aylık bağlama oranı % 40’dır ve bu oranın da karşılığı 7200 gün prim ödemeye eşdeğerdir. Dolayısıyla maluller sadece az prim ödeme değil aynı zamanda aylık miktarı açısından da özel korumaya tabi tutulmuştur.
Malulen emeklilikte maaş artırabilir mi?
Yeri gelmişken önemli bir ayrıntıya da değinmek istiyorum. 1800 gün prim ödeme şartını sağlayamayan ancak askerlik, doğum, yurt dışı borçlanması gibi borçlanabileceği bir süre bulunan sigortalılara tavsiyem borçlanmayı sigorta primi tavanından yapmalarıdır. Bu yöntemin uygulanması bağlanacak aylığı ciddi oranda artıracak hatta 2000 TL’nin de üzerine çıkarabilecektir.
Sosyal güvenlik hukukumuzdaki koruma sadece maluller için sınırlı değildir. Başbakanımız sayın Recep Tayyip ERDOĞAN’ın da direktifleri doğrultusunda vergi indirim belgesi almak suretiyle emekli olacak engelli sigortalılara da malullere bağlanan aylığa yakın miktarda aylık bağlanmaktadır.
