VII-İİK’NIN 307 2/D MADDESİNDEKİ KOŞULLARIN OLUŞUP OLUŞMADIĞININ DEĞERLENDİRİLMESİ
İcra ve İflas Kanunu’nun 307. maddesinin 2. fıkrasının d bendi hükmü aşağıdaki gibidir:Madde 307- (Başlığı ile Birlikte Değişik: 28/2/2018-7101/35 md.) Borçlunun talebi üzerine, tasdik kararında finansal kiralama konusu malların iadesi, karardan itibaren bir yılı geçmemek üzere aşağıdaki şartlarla ertelenebilir.Bu erteleme nedeniyle finansal kiralama konusu malın değerkaybından kaynaklanabilecek zarar, teminat altına alınmış olmalıdır.İcra İflas Kanunu’nun 307. maddesi incelendiğinde hem rehinli malların hem de finansalkiralama konusu mallara ilişkin hususların düzenlendiği görülmektedir.
Açıkça değer kaybı zararının sadece finansal kiralama konusu malların iadesininertelenmesi durumunda hesaplanacağı belirtilmiş olduğundan hesaplama yöntemi finansal kiralama konusu mallar yönünden değerlendirilmiştir.Aşağıdaki hesaplama yöntem çalışması, mevzuat hükümleri, güncel piyasa verileri ve teknik standartlar esas alınarak yapılmıştır.
- Fiziksel değer kaybı (amortisman):
Dayanak olarak Vergi Usul Kanunu’nun 313-320. maddeleri ile 333 Sıra No.lu Genel Tebliğ kapsamındaki amortisman oranları esas alınmıştır. Vergi Usul Kanunu’nun 313.maddesi, işletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya değer kaybına maruz kalan iktisadi kıymetlerin amortismana tabi tutulacağını hükme bağlamaktadır. Bu kapsamda gayrimenkuller, gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetler, alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmleri amortisman konusu olarak belirlenmiştir. 314. maddede boş arazi ve arsaların amortismana tabi olmadığı, ancak tarım tesisleri ve işletmede inşa edilen yollar gibi bazı varlıkların amortismana tabi olduğu belirtilmiştir. 315. madde ise amortisman oranlarının Maliye Bakanlığı tarafından, iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri dikkate alınarak belirleneceğini ifade eder.Bu hükümlere paralel olarak, 333 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği,amortismana tabi iktisadi kıymetler için uygulanacak faydalı ömür sürelerini ve amortisman oranlarını sektörler ve varlık türleri bazında ayrıntılı şekilde belirlemiştir.Tebliğ ekinde yer alan listeler, mükelleflerin amortisman hesaplamalarında standart bir uygulama sağlamaktadır.
- Piyasa artışı (fiyat değişimi):
2025 yılı ikinci el araç piyasasındaki fiyat değişimleri, Indicata “Türkiye 2. El Online Pazar Raporu” (Eylül 2025) ve SmartIQ Teknoloji A.Ş. “İkinci El Otomotiv Pazarı 3. Çeyrek Raporu (2025)” verileri baz alınarak hazırlanmıştır.Bu raporlar doğrultusunda mal türlerine göre TL bazında ortalama yıllık piyasa artış oranları belirlenmiştir.
- Net değer kaybı hesaplaması:
Her tür menkul ve gayrimenkul türü Yıllık Piyasa Artışı (%) – Yıllık Fiziksel Eskime (%) farkı alınmış, sonuç pozitif ise “değer artışı”, negatif ise “değer kaybı” olarak değerlendirilmiştir.
Negatif değer kaybı tutarları, malın teminat altına alınması gereken olası zarar tutarı bulunmuştur.Bu yöntem, İİK 307/2-d’nin öngördüğü “değer kaybından doğabilecek zararın teminat altına alınması” amacına uygun olarak, hem yasal (VUK) hem de ekonomik (piyasa artışı) verileri birlikte dikkate almaktadır.
Yıllık Fiziksel Eskime (%)
VUK amortisman oranları (333 Sıra No.lu Genel Tebliğ)
- Otomobiller ve taksiler (Jipler ve arazi taşıtları dahil) : %20
- Çekiciler (Transpaletler dahil) : %20
- Ağır Yük Kamyonları : %20
- Hafif Kamyonlar ve Kamyonetler : %25
- Yarı Römork-Römork (Treyler) : %16,66
- İş Makineleri ve benzerleri : %16,66
- Atıkların Ayrıştırılmasının ve Kaynakların Geri Dönüşümünün Yapıldığı İktisadi Kıymetler: %10
- Binalar (Beton, kargir, demir, çelik) : %2
Yıllık Piyasa Artışı (%)
2025 yılı ikinci el araç piyasasında fiyat değişimleri, yukarıda bahsi geçen ve işbu çalışmada piyasa artış değeri hesabında esas alınan raporlar çerçevesinde piyasa artış oranlarının %18,4 ile %25,4 arasında hesaplandığı görülmüştür. Bu çerçevede de ortalama değer artış oranının %21,9 olduğu tespit edilmiştir.TÜİK tarafından kasım ayında açıklanan enflasyon oranları dikkate alındığında; Ekim 2025 enflasyon oranı %32,87 olarak açıklanmış ve bu oranın geçmiş dönemde Merkez Bankası tarafından yayınlanan 2025 yılı için öngördüğü oranı olan %33 ile uyumlu olduğu görülmüştür. Bu kapsamda Ekim 2025 itibari ile 2025 dönemi için aylık tahmini enflasyon oranı yıllık %32,87’nin 1 aylık karşılığı olan %2,74 oranı üzerinden 2025 döneminde kalan 2 aylık dönem için artış oranı %5,48 olarak hesaplanmıştır.
Yukarıda açıklananlar kapsamında 2026 yılı için tahmini yıllık piyasa artış oranı hesaplamasında; Merkez Bankası tarafından açıklanan ve yıllık %13-%19 aralığında olan enflasyon tahmini çerçevesinde üst değer olan %19 dikkate alınmış 12’ye bölünerek aylık %1,58 enflasyon oranı sonucuna ulaşılmıştır. 2026 yılı ilk 10 aylık dönemde ortalama piyasa artış oranı da %15,80 (%1,58×10) olarak tespit edilmiştir. Bu çerçevede de ertelemenin bir yıl süre ile olması halinde 2025 Kasım ile 2026 Kasım dönemi için yıllık piyasa artış oranının yaklaşık olarak %21,28 olduğu (%5,48+%15,80) hesaplanmıştır.
Nitekim 2025 yılı ikinci el araç piyasasında fiyat değişimleri, yukarıda bahsi geçen ve işbu çalışmada piyasa artış değeri hesabında esas alınan raporlar çerçevesinde piyasa artış oranlarının %18,4 ile %25,4 arasında hesaplandığı görülmüştür. Bu çerçevede de ortalama değer artış oranının %21,9 olduğu görüldüğünden hesaplamalara esas olarak %21,28 oranı esas alınmıştır.
ÖRNEK HESAPLAMADA;
Erteleme süresi 1 yıl olarak kabul edilmiştir. Güncel piyasa değerleri konkordato sürecinde bilirkişi raporlarıyla tespit edilen değerlerdir. Fiziksel eskime oranları VUK 333 Sıra No.lu Genel Tebliği esas alınarak belirlenmiştir.Piyasa artış oranı %21,28 olarak kabul edilmiştir.
Tüm yukarıda yer alan açıklamalar çerçevesinde örnek bir hesaplama yapılırsa:
1- Öncelikle kullanıma bağlı değer kaybı hesaplaması yapılacak menkul/gayrimenkul’ün hesap tarihi itibari ile güncel piyasa değeri (GD) belirlenmelidir.(Somut olayda menkul/gayrimenkuller için güncel piyasa değerleri için, konkordato sürecinde komiserler kurulunca bilirkişiler marifetiyle hesaplanmış olan raporlar baz alınmıştır. Devamla işbu rapor tarihi itibari ile güncel tutar hesaplamasında; 5520 sayılı kurumlar Vergisi Kanunu’nun 70’nolu sirküleri ile 2025 yılı 3. Geçici vergi dönemimde uygulanacak yeniden değerleme oranı 9 aylık süre için %16,60 olarak tespit edilmiş bu kapsamda aylık yeniden değerleme oranı %1,84 (16,60/9) bulunmuştur. Bu oran üzerinden 4 aylık (Temmuz,Ağustos,Eylül,Ekim,4x%1,84=%7,46) değer artışı yapılarak işbu rapor tarihi itibari ile menkul/gayrimenkulün değeri hesaplanmıştır.)
2- Fiziksel Değer Kaybı (amortisman) oranı için ise VUK 333 Sıra No.lu Genel Tebliğ’in ekinde (Tebliğ EK-1) yer alan amortisman oranları dikkate alınarak menkul/gayrimenkul’ün yıllık amortisman oranı belirlenmiştir. Bu oran yıllık fiziksel eskime oranıdır (FEO).
3- Yıllık piyasa Artış oranı için ise TÜİK’in enflasyon oranları ile TCMB tahmini enflasyon oranları üzerinden hesaplanan ve yukarıda izahatı buluna %21,28’lik oran (PAO) dikkate alınmıştır.
4- Bu kapsamda 1 yıllık erteleme sonunda menkulün ulaşacağı tahmini değer şu şekilde hesaplanmıştır (TD):
GD x (PAO-FEO) = 1 yıl sonraki tahmini değer artış tutarı (TD)
Yukarıda yapılan hesaplama sonucunda ulaşılan değer 0’a eşit veya büyük ise söz konusu menkul/gayrimenkul’de piyasa koşulları çerçevesinde kullanıma bağlı değer kaybı söz konusu olmayacaktır.
Ancak yine yukarıda yapılan hesaplama sonucunda ulaşılan değer 0’dan küçük ise piyasa koşulları çerçevesinde kullanıma bağlı değer kaybı söz konusu olacaktır.
Örnek-1
Güncel Piyasa Değeri (GD) =805.000,00TL.
Yıllık Fiziksel Eskime Oranı (FEO) =%16,66 (İş Makineleri)
Yıllık Piyasa Artış Oranı (PAO) =%21,28
1 yıl sonraki tahmini değer artış tutarı (TD) = GD x (PAO-FEO)
= 805.000,00 x (%21,28 – %16,66) =37.191,00 TL.
Elde edilen değer 0’dan büyük olduğundan İİK 307/2-d uyarınca teminatlandırılması gereken değer kaybı söz konusu değildir.
Örnek-2
Güncel Piyasa Değeri (GD) =832.000,00TL.
Yıllık Fiziksel Eskime Oranı (FEO) =%25 (Hafif Kamyon ve Kamyonetler)
Yıllık Piyasa Artış Oranı (PAO) =%21,28
1 yıl sonraki tahmini değer artış tutarı (TD) = GD x (PAO-FEO)
= 832.000,00 x (%21,28 – %25) =( – )30.950,40 TL
Elde edilen değer 0’dan küçük olduğundan İİK 307/2-d uyarınca teminatlandırılması gereken değer tutar 30.950,40 TL olacaktır.
Güncel Piyasa Değeri (GD) =886.000,00 TL.
Yıllık Fiziksel Eskime Oranı (FEO) =%25 (Hafif Kamyon ve Kamyonetler)
Yıllık Piyasa Artış Oranı (PAO) =%21,28
1 yıl sonraki tahmini değer artış tutarı (TD) = GD x (PAO-FEO)
= 886.000,00 x (%21,28 – %25) =( – )32.959,20 TL
Elde edilen değer 0’dan küçük olduğundan İİK 307/2-d uyarınca teminatlandırılması gereken değer tutar 32.959,20 TL olacaktır.
NIHAYETINDE YAPILAN HESAPLAMALAR SONUCU OLUŞAN TABLO AŞAĞIDAKİ GİBİDİR;
| S.N. | Plaka (Anonim) | Marka | Model Bilgisi | Ticari Adı | Cinsi / Araç Tipi | Model Yılı | Finansal Kiralama | Değeri (TL) | Güncel Değer (TL) | TD – PD×(PAO-FEO) (TL) | Sonuç |
| 1 | Plaka-01 | ÖZTREYLER | AT21 ADR’li Hurda Taşıyıcı Y.R. | Dorse | Yarı Römork | 2022 | FK-1 | 750.000,00 | 805.000,00 | 37.191,00 | TD>0 → Teminat gerekmez |
| S.N. | Plaka (Anonim) | Marka | Model | Araç Tipi | Model Yılı | Finansal Kiralama | Değeri (TL) | Güncel Değer (TL) | TD (TL) | Teminat Tutarı |
| 14 | Plaka-14 | FORD | Tourneo Courier 1.5 TDCI | Kamyonet | 2022 | FK-1 | 775.000,00 | 832.000,00 | −30.950,40 | 30.950,40 TL |
| 15 | Plaka-15 | FORD | Tourneo Courier 1.5 TDCI | Kamyonet | 2023 | FK-1 | 825.000 | 886.000,00 | −32.959,20 | 32.959,20 TL |
Konkordato hukukunda finansal kiralama konusu malların iadesinin ertelenmesi, işletmenin “living entity” (yaşayan kurum) niteliğinin korunması için kritik öneme sahiptir. İİK 307/2-d bendi kapsamında hesaplanan teminat, kiralayanın mülkiyet hakkı ile borçlunun işletme devamlılığı arasındaki dengeyi kuran en önemli unsurdur. Yapılan bu hesaplama, piyasa rayiç değerleri ile vergi hukuku normlarının (amortisman) disiplinler arası bir yaklaşımla harmanlanması sonucunda elde edilmektedir.
Sonuç olarak konkordato hukukunda finansal kiralama konusu malların iadesinin ertelenmesi, borçluya mutlak bir kullanım hakkı tanıdığı gibi kiralayana da sınırsız bir mülkiyet koruması sağlamamaktadır. İİK m.307/2-d hükmü, işletmenin devamlılığı ile mülkiyet hakkı arasında kurulan hassas dengeyi, ölçülebilir ve denetlenebilir bir teminat mekanizması üzerinden somutlaştırmaktadır. Bu çalışmada ortaya konulan hesaplama modeli, özellikle yüksek enflasyon koşullarında teminatın otomatik ve soyut biçimde belirlenemeyeceğini; aksine piyasa verileri ile teknik amortismanın birlikte değerlendirilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Bu yönüyle çalışma, İİK m.307/2-d hükmünün keyfî teminat uygulamalarından arındırılarak öngörülebilir, ölçülü ve denetlenebilir biçimde uygulanmasına katkı sunmayı amaçlamaktadır.
