İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasının yürürlüğe girmesinin üzerinden neredeyse bir yıl geçti.
Eğrisi ve doğrusuyla çok tartıştık, çok tartışıldı. Özellikle küçük esnaf işyerlerinden yasaya dönük ağır eleştiriler gelmişti. İşte, 50 kişiden az işçi çalıştıran tehlikeli ve çok tehlikeli işyerlerinde de işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı ve diğer sağlık personeli çalıştırma yükümlülüğü 1 Ocak itibarıyla başlayacak.
Diğer bir deyişle 50 kişiden az çalışanı olan madenler, mermer ve taş ocakları, hayvanların kesimi ve kesim sırasındaki etin işlenmesi (mezbahacılık), Peynir, lor ve çökelek imalatı, Hamam, sauna, vb. yerler, kuaför ve berber işletmeleri, Sağlık kuruluşları, Diş hekimliği hizmetleri gibi tehlikeli veya çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri de 1 Ocak 2014’ten itibaren bir kişi dahi çalıştırıyor olsa işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı ve diğer sağlık personeli çalıştırma veya OSGB’lerden hizmet almak zorunda olacak.
24 Aralık 2013 tarihli Resmî Gazete’ de yayınlanan İş Sağlığı Ve Güvenliği Hizmetlerinin Desteklenmesi Hakkında Yönetmelik’le on kişiden az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan özel sektör işyerlerine, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yerine getirilmesi için destek sağlanması yönünde düzenleme yapılmıştır. Özellikle Küçük işletmelerin iş sağlığı ve güvenliği yükümlülüklerini yerine getirebilmesi için bu yönde bir destek sağlanması yoluna gidilmiştir.
Destekten yararlanacak işyerlerinin tespitinde, SGK tarafından tescil edilmiş işyeri kayıtları esas alınacak. Destekten Türkiye genelinde ondan az (en fazla 9 kişi) çalışanı bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyeri işverenleri faydalanacak. Türkiye genelinde on kişiden fazla çalışanı bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin işverenleri faydalanamayacaktır.
***
Kimlere destek var
Hangi işyerlerinin bu düzenleme kapsamındaki destekten yararlanacağının tespitinde, SGK tarafından tescil edilmiş işyeri kayıtları esas alınacaktır.
Destekten Türkiye genelinde ondan az çalışanı bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin işverenleri faydalanabilecektir. Çalışan sayısının on kişiden az olup olmadığının tespitinde aşağıdaki şartlar aranacaktır:
a) Aynı işverenin Türkiye genelinde birden fazla tescilli işyerinin bulunması halinde, aynı işveren tarafından 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında Türkiye genelinde tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalıştırılan toplam sigortalı sayısı esas alınır.
b) İşverenden iş alan alt işverenlerce çalıştırılan sigortalılar toplam çalışan sayısına dahil edilir.
c) İşyerinde çeşitli nedenlerle ay içinde çalışması bulunmayan ve ücret ödenmeyen sigortalılar toplam çalışan sayısına dahil edilir.
ç) Her bir ayda SGK’na verilmiş asıl ve ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalı sayısından, iptal nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalı sayısı düşülür.
d) Ay içinde işe giren veya işten çıkan sigortalılar da sigortalı sayısına dahil edilir.
e) 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler çalışan sayısının tespitinde dikkate alınmaz.
İşyerinin, İSG-KATİP’e kayıtlı onaylanmış ve devam eden iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin verilmesine ilişkin, hizmet sunucusu ile yapılmış bir sözleşmesinin olması şarttır.
On kişiden az çalışanı bulunan (yani en fazla 9 çalışanı olan) işverenlere sağlanacak iş sağlığı ve güvenliği hizmet bedelleri işyerinin tehlike sınıfı ve Kuruma bildirilen sigortalı sayısı ile sigortalıların çalıştıkları gün sayısı esas alınarak her bir işyeri için ayrı ayrı tespit edilecektir.
***
Destek tutarı ne kadar olacak
Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için sağlanacak iş sağlığı ve güvenliği hizmet bedelinin sigortalı başına günlük miktarı 16 yaşından büyük sigortalılar için belirlenen prime esas kazanç alt sınırının (1.021,50 TL) günlük tutarının (34,05 TL) sırasıyla %1,4 ve %1,6’sıdır. Buna göre, 1.021,50 TL olan mevcut asgari ücret üzerinden hesaplama yapıldığında Tehlikeli İşyerleri İçin Aylık Destek İşçi Başına 14,40 TL ve Çok Tehlikeli İşyerleri İçin Aylık Destek işçi başına 16,20 TL olacak.
İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü sözleşme yapan ve ödeme kapsamında olan işyerlerinin tespit edilmesini sağlamak amacıyla Kuruma İSG-KATİP’e erişim yetkisi sağlayacaktır.
SGK, kapsama giren işverenlere sağlanan hizmetin bedelini, üçer aylık dönemler halinde hesaplar. Dönem sonundaki tutarları takip eden ikinci ayın sonunda işverene ödeyecek.
SGK’na yasal süresi içerisinde ödenmemiş prim ve prime ilişkin borcun bulunması halinde, destek tutarları bu borca mahsup edilir.
Kapsama giren işverenlerce destekten yararlanmak için başvuru yapılır. Yapılacak başvuru ve ödeme ile ilgili uygulamaya ilişkin diğer hususlar Bakanlığın uygun görüşü doğrultusunda SGK tarafından belirlenecektir.
Kapsama giren işverenlerce destekten yararlanılabilmesi için aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içinde SGK’na verilmesi şarttır.
***
Müeyyideler
SGK’nın denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde ya da bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden veya mahkeme ilamına istinaden çalıştırdıkları sigortalıları SGK’na bildirmedikleri tespit edilen işverenler, tespitin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanılarak sağlanan destekten üç yıl süreyle faydalanamaz ve kayıt dışı çalışanın işe başladığı aydan itibaren yapılan ödemeler SGK tarafından yasal faizi ile birlikte geri alınacak.
Birden fazla işyeri bulunan işverenlere ait işyerlerinde kayıt dışı çalışanı bulunduğunun tespiti halinde, gerek tespitin yapıldığı işyeri için, gerekse diğer işyerleri için kayıt dışı çalışanın işe başladığı aydan itibaren yapılan ödemeler SGK tarafından yasal faizi ile birlikte geri alınacak ve söz konusu işverenler tespitin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanılarak sağlanan destekten üç yıl boyunca yararlanamayacak.
