Kimin emekli maaşı düşüyor, kimin yükseliyorSon 5-6 yıldır çalışanların gündeminde olan "çalıştıkça emekli maaşı düşmesi" konusu aslında herkes için geçerli değil. Bu köşeden zaman zaman biz de dile getirdiğimiz üzere çalıştıkça emekli maaşının düşmesi konusu, sosyal güvenlik sistemindeki önemli bir açıktır ve sistemi sıkıntıya sokmaktadır. İnsanları daha çok çalışmaya teşvik etmek için çabalamak gerekirken, biz yaşını gününü dolduranları hemen emekli etmek için uğraşıyoruz. Hatta bazılarını da kayıtdışı çalışmaya teşvik ediyoruz.
Öyle ki, prim gününü dolduranlar "Neden sigortalı çalışıp emekli maaşımı düşüreyim" dediğinden olsa gerek bu nedene dayanarak bir çok kişi kayıtdışı çalışmaktadır.Herkesin üzerinde hemfikir olduğu bir konu olmasına ve basında da epey dile getirilmesine rağmen SGK yönetimi konuyu tam olarak nasıl çözeceğini anlayamadığından da olsa gerek, fazla çalışanların emekli maaşının düşmesi sorunu bir türlü çözülemedi. Bu hatanın kaynağı SGK'daki emekli aylığı bağlanma sisteminden kaynaklanıyor. Basit olarak anlatmak gerekirse, bir SSK’lının emekli aylığı “aylık bağlama oranı x ortalama aylık kazanç” formülüyle hesaplandığından dolayı emekli aylığının düşük veya yüksek olması kişilerin durumlarına bağlı olarak değişiyor.
Mevcut sistemde emekli aylığını belirleyen en önemli etken ortalama aylık kazanç ve aylık bağlama oranı. Bir kişinin prim tutarının ve prim gün sayısı ne kadar yüksek olursa, o kadar fazla emekli aylığı bağlanması gerekiyor. 2008 yılı öncesindeki prim gün sayısı ne kadar fazla olursa, emekli aylığı o kadar yüksek, yine 1.10.2008 sonrası prim gün sayısı ne kadar fazla olursa da emekli aylığı o kadar düşük oluyor.
***
Asgari ücretlinin 2 lira düşüyor, yüksek ücretlinin 5 lira artıyor
Şu an en düşük SSK emekli aylığı yaklaşık 640 TL ve en yüksek emekli maaşı da 2.750.-TL olarak bağlanıyor. Her geçen gün çalışanlar aleyhine bir durum ortaya çıkıyor.
Özellikle 1.10.2008 sonrası çalışma süresi arttıkça emekli maaşı buna bağlı olarak her ay ortalama 2 TL düşüyor. Emekli aylığındaki bu düşüşten etkilenmemek için en azından aylık brüt SGK matrahının 2,500 TL civarında olması gerekiyor. Yani, aylık brüt SGK matrahının 2,500 TL’den daha düşük prim ödeyenlerin maaşlarında her geçen gün düşüş oluyor.
Sigorta primlerini tavandan ödeyenlerin emekli aylıkları her ay 5 TL artıyor. Oysa asgari ücretliler için artma bir yana, her ay 2 lira civarında düşüş oluyor.
***
Emekli maaşı hesabında 3 dönem var
Emekli maaşlarının hesaplanmasında 3 farklı dönemin dikkate alınması ve bu 3 dönemin de farklı uygulamalara bağlı olmasıdır. 2008 yılı sonrasında emekli olan bir SSK'lı (4/a'lı) için üç sistemden gelen aylık;
-1999 yılı ve daha öncesindeki çalışmaları için gösterge-katsayı sistemi olan son 10 yılın veya son 5 yılın ortalamasına göre kısmi bir aylığı,
-2000 ile 2007 yılları arasında çalışmaları için TÜFE’li güncelleştirilmiş prim esasına dayanan sisteme göre hesaplanan kısmi bir aylığı,
-2008 ve sonrası için Aylık Bağlama Oranlarının düşürüldüğü ve Gelişme Hızının sadece %30'u hesaplamalara katıldığı yeni sisteme göre hesaplanan bir kısmi aylığı,
Dikkate alınarak belirlenmektedir.
Çalıştıkça emekli maaşının düşmesi aslında çok basit bir iki düzenleme ile çözülebilecek bir konu. Özellikle 5000 günden sonraki prim gün sayısının aylık bağlama oranına etkisinin artırılması hem sorunu çözecek hem de sigortalıların kayıtdışı çalışmasını önleyecektir. Mutlaka emekli aylık sisteminde revizyon yapılmalıdır.
