Daha çok ekonomi alanında yazan biri olarak, kabul ediyorum ki bu konunun ekonomiyle doğrudan ilgisi yok.
Ama şimdilik…
Olur da eğer sonuç alınırsa, Türkiye ekonomisine milyar dolarlar akacak!
Bu işin esprisi ama tüm ülkenin gözü, İzmir’den Kıbrıs sularına doğru yol alan Piri Reis araştırma gemimizdeyken doğrusu başka konuyla ilgilenmek içimden gelmedi.
Yıllardır İzmir körfezinde çamur araştırmaları yapan Piri Reis gemisi şimdi, İsrail ile Kıbrıs Rum Kesimi’nin Doğu Akdeniz’de petrol aramasına karşı Türkiye’nin misillemesinin sembolü oluyor.
Kimileri bu sembolu, Piri Reis gemisinin yaşından dolayı oldukça “sembolik” buluyor.
Akademik yaşamının büyük kısmı Piri Reis’le geçmiş, 33 yıl önce onu Almanya’dan Türkiye’ye getiren DEÜ Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü Prof. Hüseyin Avni Benli’yle detayları konuşmakta yarar var diyerek, enstitünün yolunu tuttum. “Bu çalışmalar biraz politik bizler politikadan anlamayız, sonra sorun olmasın” diyen Benli Hoca’yı ikna etmek pek kolay olmadı ama değdi, güzel bilgiler vrerdi.
10’u bilimsel 21 kişilik ekibini Doğu Akdeniz’e yolcu eden Prof. Benli ,çalışmaları İzmir’den yönlendirecek.
– Piri Reis gemisiyle nasıl tanıştınız?
Tanışmadım, elime doğdu. Hayatım araştırma gemilerinde geçti, önce askeri gemilerle çalıştım. İstanbul Üniversitesi’nde küçük bir araştırma gemimiz vardı ardından Türkiye’nin ilk deniz bilimleri araştırması Ege’de kurulunca buraya geldim. Ancak gemimiz yoktu ve bu şarttı. O zaman DPT desteği ile gemi alındı. En iyi teknoloji Almanya’daydı. 1978’de oraya gittim ve Piri Reis’in yapımı için altı ay tersanede kaldım.
Sürekli yatırım yaptık
– “Sismik araştırma gemisi” tam olarak ne demek hocam..
Önce şunu söyleyim Piri Reis sismik gemi değil, bu yönde çalışmalar da yapan bir araştırma gemisidir. Bu ayrım çok önemli. Sismik demek ses dalgası yayarak yapılan araştırmalardır. Ses dalgaları bir objeye çarpıp geriye geliyor. Gönderdiğiniz yere göre, ses dalgasının frekansı değişiyor. Deniz tabanına yolladığınızda kayaçların durumunu görüyorsunuz. Objenin yoğunluğuna göre sesin hızı değişiyor. Bu şekilde fay hatlarını da görüyorsunuz.
– Piri Reis eski olmakla eleştiriliyor, 78 yılı yapımı gerçekten çok eski değil mi hocam?
O dönemde dünyanın son teknolojisine haizdi. Elbette üzerindeki cihazlar eskidi. Ancak sürekli yenilemeye çalıştık. Çeşitli kurumlara işler yaptığımız için kazancımızı teknolojiye yatırdık. Geçen yıl da DPT’nin altyapı projesinden destek alarak 2 milyon TL’lik yeni cihaz aldık.
Ülkedeki tek gemi
– Bakanlık neden Piri Reis’i seçti ?
Şu anda yalnızca bizim ve ODTÜ’nün araştırma gemisi var. Ancak ODTÜ sismik araştırmalar yapmıyor.
– ‘Sismik araştırma gemisi değiliz’ diyorsunuz, fark nedir ?
Dünyada sismik araştırma gemisi çok az. Norvçç’in sismik araştırma gemileri var ki, o başlı başına büyük yatırım. Üç boyutlu çalışıyorlar ve prenatosyonları farklı. Tüm dünyada devletler sismik araştırma yapacakları zaman bu gemileri kiralıyor. Her devletin bu gemilere sahip olması gerekmez. Türkiye’de kiralamaya çalıştı ancak bazı ülkelerin baskısıyla karar değiştirdi.
– Peki sizin yanılma payınız yüksek değil mi?
Herkesin yanılma payı var, Norveç gemilerinin de..
– Aldığınız bulgular orada petrol ya da doğalgaz olduğunu tam olarak gösterir mi ?
Biz bilimsel araştırmaların sonuçlarını iletir, aldığımız değerleri söyleriz. Gerisi sonda firmalarının işidir. Bu petrolün ne kadarının çıkarılmasının ekonomik olup olmayacağını onlar belirler.
10 yıldır o sulardayız
– Doğu Akdeniz’de rotanız belli mi?
Rota tam olarak orada verilecek ama ilk kez Doğu Akdeniz’e gitmiyoruz ki. O bölgede 10 yılda 18 bin kilometre yol yaptık. O bölgeyi çok iyi biliyoruz. Geçen yıl bir ay orada kaldık.
– O zaman sessiz sedasız gidiyordunuz, şimdi durum daha politik…
Onu bilemem, ancak Güney Kıbrıs’ın kendi tarafını ayırma hakkı yok. Sonuçta Kıbrıs kara sularında bizim de araştırma yapmaya hakkımız var.
– Birikimlerinize dayanarak, o bölgede petrol olup olmadığını söyleyebilir misiniz?
Bakın petrol denizlerde var ama kayaçların durumu önemli, ancak kırık zemin haznesi bulamayıp o alanda hapsedilmiş olmalı. Eğer bulursa petrol zamanla denize karışıyor. Ayrıca zeminin yapısı gereği petrolü çıkartabilmek ekonomik olmalı. Şimdilik çalışmalarımız bize özellikle güneye doğru inildikçe büyük oranlarda petrol olduğu ihtimalini gösteriyor.
– Ege’de petrol var mı ?
Burada kayaçların durumu Akdeniz’den oldukça farklı. Bol kırıklı an fay hatları var ve petrol zeminde hapsedilemediği için yoğun petrol alanları görünmüyor.
Tehlikeye alışkınız
– Aramalara Güney Kıbrıs karşı çıkıyor, herhangi bir tehlikeye karşı ürkmüyor musunuz?
Hayır çok alışkınız. Daha önce de Ege’de Limni açıklarında sismik araştırmalar yaparken, Yunan uçakları sürekli başımızda dolanıyordu.
– Bu kez sizi Hükümet gönderiyor ya Güney Kıbrıs’a daha yakınlaşmanızı isterlerse ?
Biz her yerde araştırma yaparız. Ancak böyle bir talep gelirse o zaman koruma isteriz.
İzmir Körfezi’ne beş istasyon kuruluyor
Piri Reis gemisi bugüne kadar İzmir körfezine yönelik araştırma çalışmalarıyla biliniyordu. Şimdi İzmir Büyükşehir Belediyesi ile yeni bir anlaşma yaptıklarını belirten Prof. Benli, belediyenin Karaburun’dan başlayarak iç körfeze kadar denizin içine beş ayrı 5 ayrı istasyon kuracağını, buralardaki teknik incelemeyi de kendilerinin yapacağını anlattı. ‘Bütünleşik Kıyı Alanları Yönetimi’ kapsamında körfezdeki sıcaklık, tuzluluk oksijen gibi parametler sürekli takip edilecek. Su seviyesi ve meterolojik veriler takip edilerek körfezin tüm su kitlesel hareketleri izlenecek. Kirlilikle mücadele çalışmaları için de veri toplanacak. Prof. Benli, tarih vermemekle birlikte İzmir körfezinin kısa zamanda tamamen temizleneceğine inanıyor. Eko sistemin kendini yenilemeye başladığını belirterek, “Evsel atıklar engellendi derelerdeki kirililik de kontrol altına alınırsa yenileme hızlanacaktır” diyor.
Körfez balığını ayda bir kez yiyin
– Hocam sizi bulmuşken sorayım, İzmirliler için körfezde balık tutmak keyif olmaya başladı.
Körfez balığı yenilebilir mi?
Daha çok yiyeceğin balığa bağlı. Sardalya, istavrit, kolyoz gibi yüzey balıkları rahatlıkla yenilebilir. Dip balıklarını ayda bir kere yemekte yarar var. Çünkü onlar belli bir birikimden sonra vücuda zarar veriyor. İnciraltı sınırından sonra avlamakta ise hiçbir zarar yok.
