Malum, yaz ayları çalışanlar açısından izin, tatil ve dinlenme dönemi anlamına geliyor. Çalışanlara bir yıl içindeki yorgunluklarını atmaları ve moral-motivasyonlarını sağlayabilmeleri için yıllık izin kullandırılmaktadır.
İzin dönemi olunca okurlarımızın da sorularını yıllık izin oluşturuyor.
Okurumuz M. D. “Bir çalışanımız 4 gün izne gitti ve izin bitiminde iş başı yapmadı. Telefonla aradığımızda tatil yaptığı yerde bir hafta sürecek iyi bir iş bulduğunu ve henüz işi bitirmediğini, bu nedenle izinden 3-4 gün sonra döneceğini belirtti. Biz ne yapabiliriz?” diye soruyor. Aslında bu soru bir çok işvereni ve çalışanı yakından ilgilendiren bir konu olduğu için ayrıntılı yazalım istedik.
İş Kanunu’na göre çalışanlara verilecek yıllık ücretli izin süresi hizmet süresi yaşına ve işyerindeki kıdemine göre belirlenmektedir. Yasada belirtilen günler alt sınır olup, bu sürelerin altında izin kullandırılmaması gerekir. Ancak, bireysel iş sözleşmeleriyle, toplu iş sözleşmeleriyle, sendikalarla yapılan protokollerle, iş yeri uygulamalarıyla bu sürelerin üzerinde izin kullandırılması her zaman mümkün olabilir. Buna göre;
a) Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara ondört günden,
b) Beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlara yirmi günden,
c) Onbeş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmialtı günden az olamayacaktır.
Ancak onsekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz. Yer altı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri dörder gün arttırılarak uygulanır. Yıllık ücretli iznin ne zaman kullanılabileceğine, işverenin yönetim yetkisi gereğince işveren karar verecektir. İşçi hak ettiği yıllık ücretli iznini, kullanmak istediği zamandan en az bir ay önce işverene yazılı olarak bildirir. İşveren veya işveren vekilleri, bu istekleri izin kuruluna veya izin kurulunun görevlerini yerine getiren kişilere bildirir.
İşçi yıllık izin isteminde, adını soyadını, varsa sicil numarasını, iznini hangi tarihler arasında kullanmak istediğini ve ücretsiz yol izni isteyip istemediğini yazar.
Yıllık ücretli izin işveren tarafından bölünemez. Yıllık izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere bölünebilir. İşveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri yıllık izne mahsup edilemez. Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz.
Elbette ki, çalışanlar açısından Anayasal bir hak olan yıllık ücretli izin de çalışanların da dikkat etmeleri gereken kurallar var.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 25/II-(g) bendine göre “İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi” halinde çalışanın iş sözleşmesi işveren tarafından haklı nedenle bildirimsiz/tazminatsız olarak derhal sona erdirilebilmektedir.
Yıllık ücretli izinden geç dönen işçilerin, hastalık, kaza gibi kabul edilebilir bir mazereti olmaması veya çalışanın izinden geç dönmesine ilişkin mazeretini belgeleyememesi halinde devamsız sayılarak gerekli kanuni işlem yapılabilir. İşçinin devamsızlık halinin sadece bir iş günü olması halinde, sadece o günün ücreti ile hafta tatili ücreti kesilir.
Fakat devamsızlık halinin 2 iş günü veya daha fazla olması halinde 4857 sayılı iş Kanunu’nun 25/II-(g) bendi uyarınca, olayın öğrenildiği tarihten sonra 6 işgünü içinde işçi tazminatsız olarak işten çıkartılabilir. Ancak işverenlerin noterden gönderecekleri ihtarname ile işçinin haklı bir mazereti olup olmadığını araştırmaları ve işçinin bu konuya ilişkin yazılı savunmasını almaları gereklidir.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 25/II-(e) bendine “İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması” da iş sözleşmesi haklı nedenle bildirimsiz/tazminatsız olarak derhal sona erdirme hakkı vermektedir.
Yıllık ücretli iznini kullanmakta olan işçinin izin süresi içinde ücret karşılığı bir işte çalıştığı anlaşılırsa, bu izin süresi için kendisine avans olarak verilen veya peşin ödenen izin ücreti işveren tarafından geri alınabilir. İşveren, isterse bu personelin hizmet akdini, 4857 sayılı iş Kanunu’nun 25/II-(e) bendi uyarınca da tazminatsız olarak feshedilebilecektir.
Bu nedenle hem izin dönüşü tarihine ve hem de yıllık izinde iken bir başka işyerinde çalışmamaya dikkat etmek gerekiyor.
