İşsizlik sigortası işsizlikle mücadelede pasif istihdam tedbirlerinden biri olarak öne çıkmaktadır ve amaç kişinin en kısa zamanda şartlarına uygun işlerde çalışmasını sağlamaktır. İşsizlik sigortası kapsamında ilgililere;
– İşsizlik ödeneği,
– 5510 sayılı Kanun gereği ödenecek sigorta primleri,
– Geçici işsizlik halinde işçilere kısa çalışma ödeneği verilmesi,
– İş bulma ile meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimi verilmesi,
hakları verilmektedir. İşsizlik ödeneği her ayın sonunda aylık olarak işsizin kendisine ödenir. İlk işsizlik ödeneği ödemesi ise ödeneğe hak kazanılan tarihi izleyen ayın sonuna kadar yapılır. İşsizlik ödeneğinden damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesinti yapılamaz. Ayrıca işsizlik ödeneği, nafaka borçları dışında haciz veya başkasına devir ve temlik edilemez. Sigortalının kusurundan kaynaklandığı belirlenen fazla ödemeler yasal faizi ile birlikte geri alınır. Ancak ölen sigortalı işsizlere ait fazla ödemeler geri tahsil edilemez.
Hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün prim ödeyerek sürekli çalışmış olanlardan, son üç yıl içinde;
– 600 gün işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180 gün,
– 900 gün çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün,
– 1080 gün işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün,
süre ile işsizlik ödeneği verilir.
İşsizlik ödeneğinin miktarı günlük ortalama kazanç üzerinden hesaplanır. Şöyle ki, işsizlik ödeneğinin miktarı, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının %40'ıdır.
Ancak bu şekilde hesaplanan işsizlik ödeneği miktarı, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 39'uncu maddesine göre 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının %80'ini geçemez. Aşağıda belirtilen durumda olanlar işsizlik ödeneğinden yararlanamamaktadır;
– Çalışmakta olduğu işten istifa ederek kendi isteği ile ayrılanlar.
– Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan davranışları nedeniyle işveren tarafından işinize son verilenler.
– İş sözleşmesi grev ve lokavt gibi nedenlerle askıya alınmış olanlar.
– İşten ayrılmadan önceki son üç yıl içerisinde, en az 600 gün işsizlik sigortası primi bulunmaması veya geriye doğru son 120 günün sürekli olmaması.
– Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı alanlar.
İşsizlik ödeneği almakta iken;
– Çalışma ve İş Kurumu (İş-Kur) tarafından teklif edilen mesleklerine uygun ve son çalıştıkları işin ücret ve çalışma koşullarına yakın ve ikamet edilen yerin belediye mücavir alanı sınırları içinde bir işi haklı bir nedene dayanmaksızın reddeden,
– İşsizlik ödeneği aldığı sürede gelir getirici bir işte çalıştığı veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı aldığı tespit edilen,
– İş-Kur tarafından önerilen meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimini haklı bir neden göstermeden reddeden veya kabul etmesine karşın devam etmeyen,
– Haklı bir nedene dayanmaksızın İş-Kur tarafından yapılan çağrıları zamanında cevaplamayan, istenilen bilgi ve belgeleri öngörülen süre içinde vermeyen,
sigortalı işsizlerin işsizlik ödenekleri kesilir.
İş-Kur tarafından önerilen meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimini haklı bir neden göstermeden ret ettiği için veya kabul etmesine karşın devam etmediği için işsizlik ödeneği kesilenler ile haklı bir nedene dayanmaksızın İş-Kur tarafından yapılan çağrıları zamanında cevaplamayarak, istenilen bilgi ve belgeleri öngörülen süre içinde vermediği için işsizlik ödeneği kesilenlere, öngörülen ödeneklerin kesilme gerekçesinin ortadan kalkması halinde, işsizlik ödeneği ödenmesine yeniden başlanır. Ancak bu suretle yapılacak ödemenin süresi başlangıçta belirlenmiş olan toplam hak sahipliği süresinin sonunu geçemez.
Muvazzaf askerlik dışında herhangi bir nedenle silahaltına alınanlarla hastalık ve analık nedeniyle geçici iş göremezlik ödeneği almaya hak kazanan sigortalı işsizlerin işsizlik ödeneklerinin ödenmesi bu durumların devamı süresince durdurulur.
