Bir işyerinde belli bir süre çalışmış bir işçinin, işini kaybetmesi halinde, geçmiş hizmetlerine ve emeğine karşılık işveren tarafından işçiye kanuni esaslar dâhilinde verilen paraya “kıdem tazminatı” denilmektedir.
1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinde; “işçinin işe başladığı tarihten
itibaren iş sözleşmesinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir.” denilmektedir.
1475 sayılı Kanun’a göre kıdem tazminatı, feshe bağlı haklardan olsa da, iş sözleşmesinin sona erdiği her durumda talep hakkı doğmamaktadır. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 120’nci maddesi hükmüne göre, yürürlükte bırakılan 1475 sayılı Yasa’nın 14’üncü maddesinde, kıdem tazminatına hak kazanabilmek için işçinin işverene ait işyerinde en az bir yıl çalışmış olması gerekir. Ayrıca fesih niteliği de önem arz etmektedir. İş Kanunu’na tabi işçilerin hizmet akitlerinin:
1. İşveren tarafından 25/II hükmü (Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri) dışında feshedilmiş olması
2. İşçi tarafından bu İş Kanunu’nun 24. maddesi uyarınca haklı sebeple feshedilmesi,
3. Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla,
4. Bağlı bulundukları kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla,
5. Yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak (yaş dışındaki diğer şartlar) kendi istekleri ile işten ayrılmaları nedeniyle ödenmektedir.
6. İşçinin ölümü halinde,
7. Kadın işçinin evlenmesi ve 1 yıl içinde kendi isteğiyle işten ayrılması halinde ödenmektedir.
Yine, aynı kanunda “toplu sözleşmelerle ve hizmet akitleriyle belirlenen kıdem tazminatlarının yıllık miktarı, Devlet Memurları Kanununa tabi en yüksek Devlet memuruna 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemez.” Hükmü yer almaktadır.
Dolayısıyla kıdem tazminatı için yıllık bir tavan tutar belirlenmiştir. Dolayısıyla kıdem tazminatı tavanı, asgari ücret gibi bir komisyon tarafından belirlenmemekte, en yüksek Devlet memuru aylığı uyarınca belirlenmektedir.
2016 yılının ilk dönemi için (01.01.2016-30.06.2016) kıdem tazminatı tavanı 4.092,53 TL olmuştur.
4857 sayılı İş Kanunu’na tabi işçiler için tavan tutar sınırlaması bulunduğu halde, 5953 sayılı Yasaya tabi gazetecilerin kıdem tazminatında herhangi bir tavan tutar uygulanmayacaktır.
İşverenler tavan tutarın üzerindeki kısım için kıdem tazminatı ödenmeye zorlanamazlar. Ancak işverenin tavan tutarın üzerinde ödeme yapmak istemesi halinde tavanı aşan kısmın prim gibi telakki edilerek vergilendirilmesi ve sigorta primine tabi tutulması gerekecektir.
