İşçinin iş sözleşmesinin fesih bildiriminin, kanuni düzenlemelere uyulmadan yapılması halinde usulsüz fesih bildirimi söz konusudur.
İş Kanunu’nun 17. maddesine göre, belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerekir. İş sözleşmeleri;
a) İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra,
b) İşi altı aydan bir buçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra,
c) İşi bir buçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra,
d) İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra,
Feshedilmiş sayılacaktır. Bu süreler asgari olup sözleşmeler ile artırılabilecektir. Bildirim şartına uymayan taraf, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır. İşveren bildirim süresine ait ücreti peşin vermek suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir.
İhbar tazminatı, belirsiz süreli sürekli (işin niteliği gereği en az 30 iş gününden fazla süren) iş sözleşmesinin feshi halinde, iş sözleşmesinin haklı bir sebep olmadan fesheden tarafın fesih bildirim sürelerine uymaması halinde akdin diğer tarafına ödemesi gereken paradır.
İşverenin bildirim şartına uymaması veya bildirim süresine ait ücreti peşin ödeyerek sözleşmeyi feshetmesi, 4857 sayılı kanunun 18, 19, 20 ve 21’inci maddesi hükümlerinin uygulanmasına engel olmayacaktır. İş Kanunu 18, 19, 20 ve 21’inci maddelerinin uygulanma alanı dışında kalan işçilerin iş sözleşmesinin, fesih hakkının kötüye kullanılması ile sona erdirildiği durumlarda işçiye bildirim süresinin üç katı tutarında tazminat ödenecektir. Fesih için bildirim şartına da uyulmaması ayrıca dördüncü fıkra uyarınca tazminat ödenmesini gerektirir.
İşçinin muvazzaf askerlik veya kadın işçinin evlenmesi sebebiyle iş sözleşmesini feshinde ihbar öneli tanınmasına gerek yoktur.
Yeni İş Arama İzni Verilmesi
İşverene yüklenen yükümlülüklerden biri de yeni iş arama izninin işçiye verilmesidir.
Bu maddeye göre, 17. maddedeki bildirim süreleri içinde işveren, işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur.
İş arama izninin süresi günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu kullanabilir. Ancak iş arama iznini toplu kullanmak isteyen işçi, bunu işten ayrılacağı günden evvelki günlere rastlatmak ve bu durumu işverene bildirmek zorundadır.
Uygulamada karşılaşılan önemli bir sorun da, istifa eden işçiye iş arama izninin verilip verilmeyeceği konusundadır. Yeni iş arama izni, sözleşmenin kim tarafından feshedildiğine bakılmaksızın belirsiz süreli iş sözleşmelerinde bildirim süresi içinde kullanılmak üzere işçiye tanınmış bir haktır. Başka bir ifadeyle, istifa eden işçinin de günlük 2 saat iş arama izni hakkı vardır.
İşveren bildirim süresine ait ücreti peşin vermek suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir. İşçinin iş sözleşmesinin ihbar ücretinin peşin ödenerek feshedilmesi halinde, işçi yeni iş arama izni ücreti isteyemeyecektir.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun E. 1982/9-392, K. 1984/549, T. 11.5.1984 sayılı kararında “ihbar tazminatının peşin ödenmesi durumunda, iş sözleşmesi o anda sona erer. Bu nedenle, işçi ihbar önelleri içerisinde doğacak haklardan yararlanamaz. Aynı şekilde ihbar önelleri kıdem süresine eklenemez.” demekle işveren bildirim süresine ait ücreti peşin vermek suretiyle iş sözleşmesini feshetmesi halinde, iş sözleşmesini hemen sona ereceğini vurgulamaktadır. Başka bir ifadeyle yeni iş arama izni, ancak bildirimin verilmesi halinde söz konusu olmaktadır.
İş arama izninin, iş süresinin hangi zamanında kullanılacağının takdiri kural olarak işverene aittir. Ancak bu iznin işçiye bir hak olarak tanınmasındaki amaç da dikkate alındığında, işveren, yeni iş arama izninin kullanılma zamanını belirlerken işin aksamaması kadar, işçinin iş bulma ihtimalinin yüksek olduğu zamanları da dikkate almak zorundadır.
Yeni iş arama izni iş saatleri içinde kullandırılacaktır. İznin, iş saatleri içinde hangi zamanda kullanılacağı, işçi ve işverenin yapacağı sözleşmelerle de kararlaştırılabilir.
