Okurumuz Bilal Emrullah Karakelle soruyor: “Bünyamin bey, bir çalışanımız merdivenden düşerek yaralandı. Bunu SGK’ya bildirmemiz gerekir mi? Ne zamana kadar bildirmeliyiz, ceza çıkar mı?”
Sayın okurum, iş kazaları ülkemizde bir yandan sosyal güvenlik hukuku tarafından diğer yandan ise iş sağlığı ve güvenliği hukuku tarafından belirlenmiş bulunuyor.
İş kazalarının SGK’ya bildirilmesi zorunlu, üstelik bu bildirim yapmayana ceza uygulanıyor, SGK ödemelerinden sorumlu tutuluyor.
İş kazalarının bildirimi nereye yapılmalı, dikkat edilmesi gerekenler neler, bildirilmez ise ne tür cezalar çıkabilir; tüm okurlarımızı bilgilendirecek şekilde ayrıntılı olarak açıklayalım.
İş Kazası Nedir?
İş kazasının ne olduğu sosyal güvenlik hukuku yönünden belirleniyor.
Bu ise sosyal güvenlik hukukunun ülkemizdeki temel hukuk metni olan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre belirleniyor.
Buna göre iş kazası;
a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
d) 4/a’lı (eski tabirle SSK’lı) emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,
meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hâle getiren olay olarak tanımlanıyor.
4-a’lı ve 4-b’li Çalışanlar İş Kazası Sigortalısı
Her kaza ülkemiz hukuku açısından iş kazası sayılmıyor.
İşçinin bir şekilde yaralanması şart, makine veya teçhizata zarar veren olaylar ya da ramak kala olayları iş kazası sayılmıyor.
Bu yararlanma illaki kan akması şeklinde olmak zorunda değil. Ruhi yaralanmalar da iş kazası kabul edilmekte.
Burada önemli bir husus da hangi çalışanların bu sigortalılık düzenlemesi kapsamında oldukları. 4-a’lı (eski tabirle SSK’lı) ve 4-b’li (eski tabirle Bağ-Kurlu) çalışan sigortalılar iş kazası ve meslek hastalığı sigortası kapsamında.
4-c’li devlet memurları ise bunun dışında, onlar hakkında iş kazası değil maluliyet ile ilgili hükümler uygulanıyor.
Bildirim Yükümlülüğü İşverenin Omuzlarında
İş kazalarının bildirimi ile ilgili ilk yükümlülük ilk olarak ülkemiz sosyal güvenlik hukukunda düzenlenmiş bulunuyor.
Buna göre, 4-a’lı çalışan sigortalılar bakımından bunları çalıştıran işveren tarafından, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve SGK’ya da en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi verilmesi zorunlu.
İş kazasının işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana gelmesi halinde, bildirim yükümlülüğünün başlangıç tarihi iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren başlıyor.
Eğer iş kazası geçiren 4-b’li yani kendi işinde çalışan biri ise bu durumda ise kendisi tarafından, bir ayı geçmemek şartıyla rahatsızlığının bildirim yapmaya engel olmadığı günden sonra üç işgünü içinde bildirim zorunlu.
İş kazası ve meslek hastalığı bildirgesinin SGK’ya elden veya taahhütlü posta ile bildirilmesi mümkün.
Ceza yok Ama Ağır Yaptırımlar Var
Sosyal güvenlik hukukuna göre iş kazalarının SGK’ya bildirilmemesi halinde SGK tarafından idari para cezası şeklindeki bir yaptırım uygulanmıyor.
Ancak öyle yaptırımlar uygulanıyor ki, iş kazasını bildirmeyen işverenin anasından emdiği süt burnundan geliyor
Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen veya yazılı olarak bildirilen hususları kasten eksik ya da yanlış bildiren işverene veya 4-b’li sigortalıya, SGK’ca bu durum için yapılmış bulunan masraflar ile ödenmişse geçici iş göremezlik ödenekleri rücû edilmekte.
Yani SGK ne masraf yapmışsa yasal faizi ile birlikte işverenden istiyor.
Dahası, SGK’ca yapılan ve ileride yapılması gerekli bulunan her türlü masrafların tutarı ile gelir bağlanırsa bu gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri tutarı, sorumluluk halleri aranmaksızın, işverene ayrıca ödettirilmekte.
6331 sayılı Kanunla da Düzenlendi
Öte yandan iş kazaları 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile de ikinci kez düzenlenmiş bulunuyor.
Bu kanuna göre de işverenlerin bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutması, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporları düzenlemesi zorunlu.
Yalnızca işçilerin yaralandığı olaylar değil işyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan veya çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olan olayları inceleyerek bunlar ile ilgili raporları düzenlemek de işverenlerin bir başka yükümlülüğü.
Bu şekilde iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutmayan, ramak kala olaylar ve iş kazaları ile ilgili incelemeler yaparak ilgili raporları düzenlemeyen işverene 2014 yılı için 1.680 TL para cezası uygulanıyor.
Bildirmeyen İşverene Ceza Çıkıyor!
İşveren,
a) İş kazalarını kazadan sonraki üç iş günü içinde,
b) Sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalıklarını, öğrendiği tarihten itibaren üç iş günü içinde
Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimde bulunmak zorunda.
Bu bildirimi yerine getirmeyen işverenlere 2014 yılı için 2 bin 240 TL para cezası uygulanıyor. Bu ceza yeni yılda değerleme oranında artış da gösterecek.
Bu ceza SGK tarafından uygulanan yaptırımlardan ayrıca olan bir ceza ve Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü tarafından uygulanıyor.
Kamu Kurumları da Bildirim Yapmak Zorunda
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu arasındaki iş kazası bildirimini açısından çok önemli farklılıklar var.
Temel fark 6331 sayılı kanunun özel olsun kamu olsun, sosyal sigortalar açısından statüsüne bakılmaksızın istisnai haller dışındaki tüm çalışanların başına gelenlerin iş kazası olarak tanımlanmış olması oluşturuyor.
Başka bir deyişle iş kazası bildirimi 4-c’li çalıştıran kamu kurumları açısından da zorunlu, kamu kurumlarına da zorunlu
5510 sayılı Kanun kapsamında olmayan işverenler bile bu bildirimi yapmak zorunda
Hastanelere de Ceza Uygulanabilir
Dahası 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu doktor ve hastanelere de bildirim yükümlülüğü getiriyor.
İşyeri hekimi veya sağlık hizmeti sunucuları; meslek hastalığı ön tanısı koydukları vakaları, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına sevk ediyorlar.
Sağlık hizmeti sunucuları kendilerine intikal eden iş kazalarını, yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları ise meslek hastalığı tanısı koydukları vakaları en geç on gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmekle yükümlü.
Bu bildirimi yapmamaları halinde ise Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü tarafından hastanelere 2014 yılı için 2 bin 240 TL idari para cezası uygulanıyor.
