Türkiye savunma sanayi, roket ve hava araçları için ihtiyaç duyduğu motorların büyük bir bölümünü yurt dışından temin ettiğinden sözde dostlarımız ve müttefiklerimizin uyguladığı örtülü ve aleni ambargolar nedeniyle büyük sıkıntılar yaşamaktadır. Tübitak Sage tarafından geliştirilen 230 km menzilli SOM roketlerinin motorlarını Fransa’dan alıyorduk ancak ambargo nedeniyle alamıyoruz. İnsansız hava araçlarının motorlarını Kanada firması Bomhardier’den alıyorduk. Azerbaycan’a İHA sattığımız için ambargo uyguluyorlar, artık motor vermiyorlar. Atak helikopterlerinin motorları, Amerika (Honeywell) İngiliz (Rolls Royce) firmalarının ortak üretimi, Amerika izin vermediğinden; Pakistan ve Filipinler’e helikopter ihraç edemiyoruz.
1) Helikopter, IHA ve roketlerde kullanılan motorların 1500 derece çalışma sıcaklığına dayanması, çok hafif olması, buna karşılık büyük bir güç üretmesi, istendiğinden; kara araçlarının imalinden önemli farklılıklar göstermektedirler. Hava araçlarının motorlarının üretiminde ağırlıklı olarak nikel, titanyum esaslı süper alaşımlar kullanılmakta, hassas döküm, toz metalürjisi, lazer katmanlı imalat, süper plastik şekillendirme, elektron ışını ile ergitme gibi ülkemizde henüz uygulama alanı olmayan üretim metotları kullanıldığından söz konusu motorların üretimi için ileri düzeyde metalürji bilgisine ve teknolojilerine ihtiyaç duyulmaktadır.
2) Ülkemizde hava araçlarının motorları için yedek parça üretimi ve montajı yapan TUSAŞ Motor Sanayi AŞ (TEİ), 1985 yılında Türk Havacılık ve Uzay Sanayi AŞ/General Electric (GE)/Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı (TSKGV) ve Türk Hava Kurum (THK) arasında kurulmuş olan bir anonim şirkettir.
a) 2014 yılında TEİ Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Başkanı olarak göreve başlayan Prof. Dr. Mahmut Akşit dünyanın en büyük uçak motorları üreticisi olan General Electric’in Ar-Ge merkezinde 10 yıl araştırmacı olarak çalışmış; uçak motorları, gaz ve buhar türbinleri konularında 25 yılı aşkın tecrübesi; 16 değişik ülkede yayınlanmış 60’ın üzerinde patentleri, 150’ye yakın yayınlanmış makalesi olan, konunun uzmanı saygın bir bilim adamıdır. Çok değerli bir vatan evladıdır. Çok isabetli bir tayindir.
b) 1987 yılında ilk motor montajı ve motor parçalarının üretim ve sevkiyatını gerçekleştiren TEİ, aradan geçen yıllar içerisinde üretim miktarını ve çeşitliliğini önemli ölçüde arttırıyor ve günümüzde 40’ın üzerinde değişik uluslararası motor programına parça imal ediyor. Boeing 737 ve Airbus A320’nin yanı sıra; Boeing 777 gibi uzun menzil büyük uçakların motorlarının parçalarını ve bölgesel jetlerin ve bazı business jetlerin motor parçalarını da TEİ üretiyor. 2019 yılında TEİ 442,5 m,lyon dolarlık ciro yapıyor ve daha önemlisi ürettiği motor parçalarının yüzde 80’ini yurt dışına ihraç etme başarısını göstererek ülkemize 352 milyon dolar döviz kazandırıyor.
c) TEİ son yıllarda helikopter, insansız hava araçları, roketlerde kullanılacak turbojet ve torboprop gaz türbin motorlarının tasarım ve geliştirme faaliyetlerini başlamış ve bu konuda da önemli mesafe almıştır. Deniz kuvvetlerindeki savaş gemilerimiz için ABD, Fransa ve Norveç’ten alınan roketlerin yerine, milli imkanlarla geliştirilen “atmaca” roketinin motorunu (TEİ-TJ 300) seri üretimine başlamıştır.
d) Kanada’nın motor satışına ambargo uyguladığı insansız hava araçları için tamamen Türk mühendisleri tarafından tasarlanıp, yerli imkanlarla üretilen, Türkiye’nin özgün ilk turbo dizel havacılık motoru (TEİ-PD170) Türk Havacılık ve Uzay Sanayi A.Ş.’ye teslim edilmiş ve ardından seri üretime geçilmiştir. Motorunun üreticisi olan ABD ihracat izni vermediği ve atak helikopterleri için (TEİ-TS 1400) motorunu yine Türk mühendisleri tarafından tasarlanıp yerli imkanlarla üretiliyor. Yakın bir gelecekte ürettiğimizi helikopterleri ABD iznine ihtiyaç duymadan istediğimiz ülkeye ihraç edebileceğiz.
e) TEİ turbojet ve turboprop gaz türbin motorlarının tasarımı ve geliştirme faaliyetlerinin yanı sıra ülkemizde sahip olmadığımız ileri metalürji teknolojisine ihtiyaç duyulan titanyum, nikel süper alaşımların vakumlu hassas dökümü, toz metalürji, katmanlı imalat teknolojisi üretimi ile ilgili çok sayıda çalışma yapılmakta üretim tesisleri kurulmaktadır. İlerleyen yıllarda kurulan tesislerde uçak motorlarının yanı sıra farklı sektörlerde kullanılan gaz türbinleri ve diğer ihtiyaçlar için de süper alaşım esaslı yedek parça ve ekipman üretimi de mümkün olacaktır.
f) TEİ son 5 yılda 312 milyon dolarlık yatırım yapıyor; bunun yüzde 43’ü (134 milyonu) devlet desteklerinden karşılanıyor. Bir başka ifade ile son derece stratejik öneme sahip yıllık 352 milyon dolarlık ihracat başarısı gösteren TEİ yapılan yıllık ortalama devlet desteği sadece 27 milyon dolar. TEİ tarafından üretilen TEİ-TS1400 helikopter motoru kilogram başına 6 bin dolar ihracat değerine sahip TEİ’ye, yıllık 27 milyon dolar devlet desteği yerine 127 milyon dolar devlet desteği verilseydi, yeni motor geliştirme çalışmaları hız kazanacaktı. Bugün 352 milyon dolarlık değil 550-600 milyon dolarlık ihracat rakamlarını ve 750-800 milyon dolarlık üretim rakamlarını konuşuyor olacaktık. Yerli motorumuzu kullanan Atak helikopterimizi, Pakistan ve Filipinler’e ihraç etmiş olacaktık. (Aynı şekilde; Roketsan, Havelsan, TUSAŞ, Aselsan gibi kuruluşlara da daha fazla kaynak aktarılmalıdır.)
1600 beygir gücündeki TEİ-TS1 400 helikopter motorunun üretilmesi için TEİ ile 8 Mart 2017 tarihinde sözleşme imzalanıyor. 250 kişilik bir ekip 3,5 yıl içinde motorun üretimini gerçekleştiriyor. 1500 beygir gücünde olacak Altay tankının motorunun üretimi 1600 beygir gücündeki TEİ-TS1400 motorunun üretimine göre çok daha kolay. Öncelikle Altay tankının motoru ile ilgili ağırlıklı kısıtlaması yok. Süper alaşım teknolojisine ihtiyaç duyulmuyor. Bilinen döküm yöntemleri ve imalat teknolojileri yeteli oluyor. Sadece detaylı mühendislik çalışmalarına ihtiyaç gösteriyor. (Aslında, 1979 yılında bu çapta motor üretiliyordu.)
3) Altay tankının motorunun üretilmesi işi önce Mart 2015 yılında AKP iktidarına yakın Albayraklar Grubuna ihale edildi, sonuç alınamadı. Daha sonra iş AKP iktidarına yakın başka bir iş adamı olan Ethem Sancak’a ait BMC Otomotiv Sanayi ve Ticaret AŞ’ye verildi. Aradan geçen 6 yıla karşılık Altay tankının motorunun üretimi ile ilgili bir arpa boyu yol alınamadı.
Savunma sanayinde sonuç almak istiyorsak projeleri yandaş iş adamları yerine TEİ gibi doğru kurumlara ve işinin uzmanı doğru insanlara vermek zorundayız.
Lütfen yurt içindeki ve dışındaki değerlerimize sahip çıkalım. Yeni yeni Mahmut Akşit’leri bulalım. ABD ve AB gibi düşmanlarımıza hiç muhtaç kalmayalım…
Vatanını seven herkes; düşmanlarımızın yüreğine korku salan, “Savunma Sanayi”mize sahip çıkmalı, desteklemeli ve gurur duymalıdır.
