Çalışanlar, tabi oldukları yasalara göre farklı kazanımlar elde etmektedir.
Gazetecilerin çalışma ilişkileri, 13.06.1952 tarihinden itibaren 5953 Sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun (Kısaca Basın İş Kanunu olarak adlandırılmaktadır) kapsamında düzenlenmektedir.
Bir kişinin 5953 sayılı Basın İş Kanunu kapsamında gazeteci sayılabilmesi için,
• Gazete, mevkute, haber veya fotoğraf ajansında çalışması,
• Fikir ve sanat işinde çalışması,
• Ücret karşılığı çalışması,
• Gazetecilik mesleğinin başlıca geçim kaynağı olarak seçilmesi,
• İş Kanunu’ndaki ‘işçi’ tanımı dışında kalması koşullarının bulunması gerekmektedir.
Gazetecilik özel bir meslektir. Mesleği özel kılan hususların başında görülen işin toplumsal işlevi gelir. Bunun yanında mesleğin tehlikeleri (sosyal, ekonomik ve siyasi riskleri), çalışma koşullarının zorluğu, çalışma saatlerinin özellik arzetmesi, yapılan işin temposu, rekabeti gazetecilik mesleğini yapanların özel olarak korunmalarını gerektirir. Bu konuda önemli bir noktayı, bu korunmanın gerçekten bu işi yapan ve bunu hak eden kişilere verilmesi hususu oluşturur. Başka bir deyişle, korumanın ya da ayrıcalıklı bir takım hakların gerçek gazetecilik işi görenlere sağlanması gerekir. Bu nedenle gazeteciler için Basın İş Kanunu’nda bazı özel düzenlemeler bulunmaktadır.
Basın İş Kanunu’na göre, kararlaştırılan ücret her ay peşin olarak ödenir. İlave ücretlerin sigorta priminin ödenmesi mecburidir. Gazetecilere ücretlerini vaktinde ödemeyen işverenler, bu ücretleri, geçecek her gün için yüzde beş fazlasıyla ödemeye mecburdurlar.
Mukavele müddeti sona ermeden evvel kendisine atfedilebilecek bir kusuru olmaksızın işine son verilen gazeteci, peşin almış olduğu ücretin henüz işlememiş bulunan kısmını iade etmeye mecbur tutulamaz.
Gazeteciler her hizmet yılı sonunda işverenin sağladığı karın emeklerine düşen nispi karşılığı olarak asgari birer aylık ücret tutarında ikramiye alırlar.
Anayasa Mahkemesi 19/11/2019 Salı günü 30953 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan kararla birlikte gazetecilerin fazla çalışma sürelerine dair ücretlerinin hangi şartlarda ödeneceğine yönelik madde hükmüne ilişkin karar vermiştir.
Söz konusu karara göre 5953 Sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun’da gazetecilere fazla çalışma ücretlerinin gününde ödenmemesi durumunda bu ücretlerin her geçen gün için yüzde 5 fazlasıyla ödenmesini öngören kural Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir.
Basın İş Kanunu olarak tabir edilen Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun’da bulunan hüküm gereğince, fazla çalışma ücretinin ödenmemesi halinde günlük yüzde 5 oranında faiz uygulanması gerekliliği öngörülmüştür.
Çok yüksek meblağlara ulaşabilen yüzde 5 fazla ödeme kuralı, işverene aşırı bir külfet getirmekle birlikte, Anayasa Mahkemesi tarafından Anayasa’nın 2, 5, 10, 11, 48 ve 49’uncu maddelerine aykırı olduğu gerekçesiyle iptal edilmiştir.
Ülkemizde reel enflasyon ve yasal faiz oranları dikkate alındığında söz konusu kuralın orantılı ve hakkaniyetli bir yaptırım olmadığı belirtilmiştir.
‘Basın sektöründe çalışanlar için diğer çalışanlara göre nesnel ve makul bir nedenle de olsa orantısız bir farklı muamelenin getirilmesine yol açmaktadır. Bu nedenle gazeteciler lehine kabul edilen farklı muamelenin ölçülü olduğu söylenemeyeceğinden kural aynı zamanda çalışanlar arası eşitlik ilkesiyle de bağdaşmamaktadır.’ Anayasa Mahkemesi bu olgular nedeniyle gazetecilerin fazla çalışma ücretlerinin ödenmemesi halinde eklenecek faiz oranını yüzde 5 arttıran kanun maddesini iptal etmiştir.
