Geçen hafta EYT konusundaki yazımıza okurlarımız çok ilgi gösterdi.
EYT’de ciddi bir toplumsal beklenti var.
EYT konusunun nasıl çözüleceği henüz netleşmemiş olmakla birlikte aşağıda yazdığımız formüller masada.
EYT konusunda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanımız kıymetli hocam Prof. Dr. Vedat Bilgin zaman zaman gelişmeleri paylaşıyor ve çözüm konusunda çalışan bir ekibi var.
Kesintili Erken Emeklilik
EYT’lere yönelik çözüm olabilecek önerilerden birisi de yurtdışında Finlandiya, Almanya gibi bazı ülkelerde örneği olan kesintili erken emeklilik modeli.
Daha önce emekliliğine kaç yıl kalmışsa her yıl için yüzde 5 düşük maaşı kabul edenlere veya emekliliğe yaş şartından kaç yıl kalmışsa hesaplanacak bedelin peşin ödenerek hemen emeklilik modeli uygulanabilir.
Bir kısım EYT’li hiçbir şekilde kesintili emekliliği veya hesaplanacak bedelin peşin ödenerek hemen emeklilik modelini kabul etmemektedir.
Bir kısım EYT’liler, emeklilik yaşına kalan süreyi beklemeden, aradaki tutarı peşin ödeyerek emekli olmayı isteyebilmektedir.
Bir diğer kısım EYT’liler ise emekliliğine kaç yıl kalmışsa her yıl için yüzde 3-5 düşük maaşı kabul etmektedir.
EYT’de Neler Yapılabilir
EYT konusunda emeklilik formülü esasen ekonomik durum ve siyasi karara göre şekillenebilecektir.
Ancak hem EYT hem de tüm çalışanları yakından ilgilendiren bazı sorunların çözülmesi mümkündür. Buna göre;
– Yaş bekleyen EYT’lilerden emekli aylığı bağlanıncaya kadar çalışmadıkları süreler için GSS primi ödemeden sağlıktan yararlandırılabilir,
– Yıpranma hakkı olmayan diğer bazı ağır işlerde çalışan EYT’li işçilere erken emeklilik verilebilir,
– EYT’li olup, yoğun bir çalışma dönemi geçiren ve 9000 prim gününü dolduranlara, 9000 günden sonraki her 360 gün karşılığı sürenin dörtte biri emeklilik yaşından düşülebilir,
– Yaşını bekleyenlere Almanya, Finlandiya modellerinde olduğu gibi, emekliliklerine 2-4 yıl kalması durumunda her ay için yüzde 0,3-0,5 gibi bir oran üzerinden erken emeklilik kesintisi yapılarak kesintili erken emeklilik hakkı verilebilir,
– EYT’lileri ve çalışanları en fazla mağdur eden konulardan birisi olan düşük ücretlilerin çalıştıkça emekli maaşının düşmesi önlenebilir ve hem de çalışılan sürelerde aylık bağlama oranları revize edilerek kayıtlı çalışma teşvik edilebilir. 50 yaş sonrası çalışmalar için aylık bağlama oranları daha yüksek belirlenebilir. Böylece hem çalışılan süre arttıkça emekli aylığı miktarı arttırılabilir ve hem de 50 yaş sonrası çalışmaların etkisi nedeniyle çalışmaya devam etmek isteyenler teşvik edilmiş olur,
– 50 yaş üstü çalışanların işe alımlarında vergi ve SGK prim teşviki getirilerek EYT’lilerin yaşlandıkça istihdam edilmediklerine yönelik eleştirileri önlenmiş olur,
– Emekli olup sosyal güvenlik destek primi ödeyenlerin büyük bir bölümünün kayıtdışı çalışması nedeniyle, emekli çalışanlara, her 360 gün prim ödenmesi emekli aylığına yüzde 1 ilave artış getirebilir.
