Kadının kentlerde çalışma hayatına katılması ile geleneksel aile düzeni içerisinde kadına atfedilen; yaşlı ve çocuk bakımı, ev temizliği gibi hizmetlerin dışarıdan sağlanması talebini artırmıştır. Bu talep; ev içi hizmetlerinin yürütülmesi için işçi çalıştırılmasını da gerekli hale getirmiştir. Bununla birlikte ev içerisinde çalışanların sorunları ve talepleri çalışma hayatında yeni ve çözüme muhtaç sorunları da beraberinde getirmiştir.
Özellikle kırdan kente göçün hızlandığı süreci takiben çok sayıda kadın; gündelikçi, çocuk ve hasta bakıcısı olarak çalışmaya başlamıştır. Bu kadınlar iş piyasasının görünmez kadın emeğinin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Ev işçisi olarak çalışanların büyük bir kısmının sosyal güvencesi bulunmamaktadır. Günümüzde ev işleri arasında; çocuk, hasta ve özürlü bakımı, ev temizliği, yemek yapma, ütü yapma, çamaşır yıkama, bahçe bakımı, evin güvenliğini sağlama ve ailenin şoförlüğünü yapma gibi çok çeşitli işler yer almaktadır.
Bir süredir ev hizmetlerinde çalışanların sosyal güvenliklerini tartışıyoruz. Bu köşeden biz de geçtiğimiz günlerde ev hizmetlerinde çalışanların sosyal güvenliğini yazdık.
Ancak, neredeyse her evde haftada-ayda-yılda bir gün de olsa ev temizliğine gelen gündelikçi çalışanların olması, hem ev sahiplerini ve hem de ev çalışanlarını konuya yoğunlaştırdı. Her gün okurlarımızdan bu konuyla onlarca e-posta geliyor. Gerçekten kafalar çok karıştı. Durum böyle olunca biz de bu hafta kim sigortalı olacak, kim olmayacak konusunu yazalım istedik.
***
Ev hizmetlerinde sigortaya süreklilik şartı
Bir işyerinde çalışanlar, herhangi bir koşul aranmaksızın sigortalı olarak kabul edilmekte iken, ev hizmetlerinde çalışanlar için ücretle ve sürekli çalışanlar sigortalı olabilmektedir.
Diğer bir deyişle ev hizmetlerinde çalışanların sigortalı olması için ücretle ve sürekli olarak çalışmaları şartı arandığından gündelikçi olarak düzensiz şekilde çalışan ev işçilerinin sigortalı olmaları yasal olarak mümkün görünmemektedir.
Örneğin ayda düzensiz şekilde bir veya üç yada beş kez temizliğe gelen bir ev işçisi sigortalı olmayacak, ancak her hafta belirli günlerde (ve Yargıtay kararlarına göre haftada 3 günden fazla şekilde) sürekli olarak ücretle çalışanlar ise sigortalı olacaklardır.
Burada bürokratik işlemlerin fazlalığı ev işçilerinin sosyal güvenliklerinin önündeki en büyük handikap olduğundan mutlaka ev hizmetlerinde çalışanların sigortalılığına yönelik bürokratik işlemler basitleştirilmelidir. Zira, SGK açısından holding ile ev sahibi ya da bakkal arasında bir fark yok.
Ev hizmetleri için de işyeri bildirgesi verilecek, sigortalı işe giriş bildirgesi verilecek, ücret bordrosu yapılacak, aylık prim hizmet belgesi verilecek, eksik gün bildirimi yapılacak, işten çıkış bildirgesi verilecek. Bu bürokraside en ufak hata yapınca asgari ücrete endeksli para cezaları ödenecek.
***
Ev işçilerine çekle sigorta olmalı
Birçok ülkede olduğu gibi ülkemizde de ev hizmetlerinde çalışan kadınların sosyal güvenlik, çalışma koşulları, iş sağlığı ve güvenliği, ücret, taciz ve şiddet gibi alanlarda ciddi sorunları bulunmaktadır. Konuyla ilgili olarak geçtiğimiz yıl AK Parti Genel Merkez Kadın Kolları Başkanlığı Ev Hizmetlerinde Çalışan Kadınların Çalışma Şartlarının İyileştirilmesi ve Sosyal Model Arayışı raporunu yayınlayarak ev hizmetlerinde çalışan kadınların sosyal güvenlik haklarına ilişkin yöntem belirlenmesine çalıştı. Şüphesiz burada elde edilen bilimsel ve saha verileri önümüzdeki günlerde yapılacak çalışmalara da ışık tutacak.
Kırdan kente göçün hızlandığı süreci takiben, çok sayıda kadın gündelikçi, çocuk ve hasta bakıcısı olarak çalışmaya başlamış ve iş piyasasının görünmez kadın emeğinin önemli bir kısmını oluşturmuştur. Kadınların ağırlıklı olduğu bu sektörde farklı ülkelerden gelen göçmen kadınların sayısı da giderek artmakta ve kayıt dışı istihdam biçimleri yaygınlaşmaktadır.
Gündelik usulü çalışanların sigortalılığı ile ilgili yeni ve cazip bir model oluşturulmalı. Ev işçilerine yönelik sigorta prim oranlarında iyileştirme sağlanmalıdır. Gündelikçi olarak düzensiz şekilde çalışan, ev işçilerinin sigortalılığına yönelik çek sistemi gibi basit ve erişilebilir uygulamalar ülkemiz şartlarına uygun şekilde hayata geçirilmelidir. Kolay sigortalılık ve basit sigortalılık hayata geçirilmeli ve bürokrasi en alt seviyeye indirilmelidir.
Özellikle işyeri ve sigortalı bildirimi ile aylık prim hizmet belgesi verilmesi gibi yükümlülüklerden dolayı sosyal güvenliğin sağlanması ciddi şekilde engellenmektedir. Yurtdışında da uygulanan ve ülkemiz için bir model olarak Prof. Dr. Oğuz Karadeniz tarafından önerilen çekle ödeme sistemine geçilmelidir. Böylece ev hizmetleri için ev sahibi ödemeyi PTT ve Bankalarda paraya çevrilebilecek çeklerle yapacak ve ev işçisi de parayı alırken bir kısmı SGK primi kesilerek kalan net tutar işçiye ödenecek. Böylece her çek karşılığında bir günlük sigortalılık sağlanacak.
*****
