Okurumuz Eren Sağlam “İşe girdikten 60 gün içinde, işten çıkarılan bir işçi, hangi durumlar için iş mahkemesinde hakkını arayabilir?” diyor.İş sözleşmesi ile bir işyerinde çalıştırılmaya başlanan işçinin, işyerini ve işvereni tanıyarak çalışma koşullarını incelemesi, işverenin de işçiyi tanıyıp işçinin çalışma sisteminin işyerine uygun olduğuna hüküm verilebilmesi için iş sözleşmesine Kanun’da belirtilen şekilde deneme süresi konulabilmektedir.
Deneme süresi, işçi veya işverene deneme süresi içinde iş sözleşmesinin tazminatsız veya bildirim süresine gerek kalmadan feshedilebilmesine olanak tanımaktadır. Deneme süresinde işçi, çalışması karşılığında ücret alır, sendikaya üye olabilir, greve katılabilir. İşçiye yasalarla sağlanmış tüm haklardan yararlanabilir.
Ayrıca deneme süresinde işçinin Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) sigortalı olarak bildiriminin yapılması da zorunludur. Bazı işyerlerinde deneme süresinde işçinin SGK’ya bildirilmediği ve sigortalı yapılmadığı görülmektedir. Bu durum yanlıştır. Yani, deneme süresinde olan kişiler de sigortalı olmak zorundadır. İşçinin deneme süresinde çalışmaya başladığı tarih, kıdem tazminatının başlangıç tarihi olarak dikkate alınacaktır.
Taraflar, hizmet akdine deneme süresi koyup koymamakta serbesttirler. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 15. maddesine göre, taraflarca iş sözleşmesine bir deneme süresi konulduğunda, bu sürenin en çok iki ay olabileceği, ancak deneme süresinin toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabileceği düzenlenmiştir. Deneme süresi içinde taraflar iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız feshedebileceği, işçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer haklarının saklı olduğu hükme bağlanmıştır.
Eğer deneme süresinde işçinin sigorta primleri ödenmemiş ise iş mahkemesinde hizmet tespit davası açarak sigortasız çalıştırıldığı günleri tespit ettirebilir. Ayrıca ücreti ve diğer hakları ödenmemiş ise bunları da talep edebilir. Deneme süresinde işe iade davası açma hakkı yoktur.
Sigorta primleri iade edilir mi?
Okurumuz Nuri Seçkin “Annemin 1973-1983 yılları arasında 1803 gün sigortası var. 80 yasında. Bizde emekli olması için 1.800 gün daha prim ödenmesi lazım olduğundan sigorta primlerini parasının iadesini istedik. Bize SGK’dan bir yazı geldi. 0.08 kuruş birikmiş ve bir TL’den az olduğu için iade edemeyecekleri yazıyor. Ne yapmamız lazım?” diyor. Esasen sigortalıların ödedikleri SSK primlerini iade alabilmeleri söz konusu değildir. Bazı durumlarda SGK primleri iade edilebilmektedir. Yaşlılık sigortasından sigortalıya sağlanan haklar:
a) Yaşlılık aylığı bağlanması,
b) Toptan ödeme yapılması,
olup, 4/a (SSK) ve 4/b (Bağ-Kur) kapsamındaki sigortalılar ile 5510 sayılı Kanun’a göre ilk defa 4/c (Kamu Görevlileri) kapsamında sigortalı olanlardan, herhangi bir nedenle çalıştığı işten ayrılan veya işyerini kapatan ve yaşlılık aylığı bağlanması için gerekli yaş şartını doldurduğu halde malûllük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanamayan sigortalıya, malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinin her yıla ait tutarı, primin ait olduğu yıldan itibaren yazılı istek tarihine kadar geçen yıllar için, her yılın gerçekleşen güncelleme katsayısı ile güncellenerek toptan ödeme şeklinde verilmektedir. Ancak, 5510 sayılı Kanun’un 4/a (SSK) ve 4/b (Bağ-Kur) kapsamındaki sigortalılar için yapılacak toptan ödemelerin, 1.10.2008 tarihinden önceki hizmet sürelerine ait bölümü için güncellenerek toptan ödeme yapılmamaktadır (5510/Geçici Madde 5). İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık ile genel sağlık sigortası için ödenen primler de iade edilmemektedir.
Dolayısıyla 1973-1983 yılları arasında ödenen SSK primleri güncellenmediğinden dolayı cüzi bir miktara karşılık gelmektedir. Bunun yerine tavsiyemiz 1973 yılından sonra annenizin yaptığı doğumlar varsa, doğum borçlanması yoluyla eksik günleri 3600 güne tamamlayarak emekli olmasıdır.
