İzin döneminin başlamasıyla birlikte okurlarımızın da yıllık izinle ilgili soruları artmaya başladı. Öncelikle yıllık iznin anayasal bir hak olduğunu ve mutlaka izinlerin izin olarak kullanılması gerektiğini belirtmeliyiz. Okurumuz Seda Kaya, "İşyerimizde personele izin kullandırırken neye dikkat etmeliyiz. Cumartesi günleri çalışılmaması halinde izinden düşülür mü? Ayrıca beş yılı dolduran işçilerle kaç gün izin kullanacakları konusunda sorun yaşıyoruz. Ne yapalım?" diyor.
Yıllık izin kullanımında mutlaka iznin ya tek bir bölümde kullandırılması ya da buna imkan yoksa en fazla 3 bölümde ve bir bölümü de en az 10 gün olacak şekilde kullandırılması gereklidir. Yine izinlerin kullanılması halinde yıllık izin defteri, kartoteks sistemde veya izin pusulası ile belgelendirilmesi gereklidir. Daha önce de izinle ilgili çeşitli yazılarımızda konuyu açıkladık ama birçok kişiyi ilgilendiren tereddütlü konuları ayrıntılı yazmakta yarar var.
4857 sayılı İş Kanunu'nun 53'üncü maddesine göre, işyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilecektir. Anayasal bir hak olan yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez.
Niteliklerinden ötürü bir yıldan az süren mevsimlik veya kampanya işlerinde çalışanlara bu Kanunun yıllık ücretli izinlere ilişkin hükümleri uygulanmayacaktır.
İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi;
a) Bir yıldan 5 yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara 14 günden,
b) Beş yıldan fazla 15 yıldan az olanlara 20 günden,
c) 15 yıl (dahil) ve daha fazla olanlara 26 günden, az olamayacaktır.
Ancak 18 ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz. Yıllık izin süreleri iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilir. Yıllık ücretli izin süresi belirlenirken işçinin hak kazandığı tarihteki kıdem dikkate alınarak hak kazanma tarihini takip eden yıl içinde kullanılabilecektir.
Uygulamada özelikle 5'inci yıl izninin kaç gün olarak kullandırılacağı konusu tartışılmaktadır. İş Kanunu'nun 53'üncü maddesinin (a) bendinde hizmet süresi "Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil)" ibaresi kullanılırken, (b) bendinde "Beş yıldan fazla onbeş yıldan az" ibaresi kullanılmaktadır. Doğal olarak 5'inci yılın hangi bende girdiği konusunda anlaşmazlık olmaktadır.
4857 sayılı İş Kanunu'nun 53/a.maddesinde "… beş yıla kadar.. (beş yıl dahil).." ifadesi yer almıştır. Bu ifadeden, 5'inci hizmet yılına karşılık gelen yıllık izin ücretinin 14 işgünü üzerinden ödenmesi gerektiği görüşü daha ağır basmaktadır. Ancak, İş Kanunu'nun 54'üncü maddesinin "İşçi yukarıdaki fıkralar ve 55'inci madde hükümlerine göre hesaplanacak her hizmet yılına karşılık, yıllık iznini gelecek hizmet yılı içinde kullanır." hükmüne göre, işçi, yıllık ücretli iznini bir sonraki çalışma yılı içerisinde kullanılabilecektir. Yani, 1. yılın izni 2. yılda, 2. yılın izni 3. yılda, 3. yılın izni 4. yılda, 4. yılın izni 5. yılda, 5. yılın izni 6. yılda kullanılacaktır. Başka bir ifadeyle, 5 yıldan fazla bir hizmet süresine karşılık, ancak 6. yılın izninin kullanıldığı 7. yıldan itibaren 20 işgünlük yıllık ücretli izin kullanılabilecektir.
Yıllık ücretli izin süresi işçinin yaşına ve kıdemine göre belirlenen 14-20-26 gün "gün" olmakla birlikte, izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram ve genel tatiller ile hafta tatili günleri izin süresinden sayılmayacaktır.
Uygulamada, bazı işverenlerin sadece gün sayılarını hesaplayarak ücretli yıllık izni kullandırdıkları, yıllık izne rastlayan ulusal bayram ve genel tatiller ile hafta tatilini de izin süresinden saydıkları görülmektedir. 4857 sayılı İş Kanunu'nun 56'ncı maddesine göre, yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram ve genel tatiller ile hafta tatili günleri izin süresinden sayılmayacaktır.
Özellikle, bankalar, özel okullar gibi hafta sonu çalışılmayan işyerlerinde çalışıp da, yıllık ücretli izin kullanan çalışanların, izinlerine denk gelen cumartesi günlerinin izin süresinden sayılıp sayılmayacağı konusunda anlaşmazlıklar olmaktadır. İşyerlerinde cumartesi günü çalışılıp çalışılmamasının herhangi bir önemi bulunmamaktadır. Çünkü kanuna göre hafta tatili yedi günlük bir zaman diliminde bir gün olup çalışılmayan cumartesi günü akdi tatildir. Bu nedenle cumartesi günleri yıllık izne dahil edilecek ve izinden düşülecektir. Yani en çok tartışılan hususlardan birisi olan cumartesi günlerinin, yıllık izinden düşülmesi gerekmektedir.
