Yetişkin bireylere göre çalışma hayatında fiziksel zayıflığı bulunan çocuk ve genç işçiler, iş mevzuatına göre korunmakta ve belirli koşulların sağlanması kaydıyla çalışabilmektedirler.
14 yaşını bitirmiş, 15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini tamamlamış küçük çalışanlar çocuk İşçi, 15 yaşını tamamlamış ve 18 yaşını tamamlamamış çalışanlar ise Genç İşçi olarak tanımlanmaktadır. Son yıllarda çocuk işçiliğin azaltılmasına yönelik tedbirlere rağmen halen özellikle yoksul bölgelerde çocuk işçiliğin devam ettiği görülmektedir. Bugün bizde çocuk işçilerin korunması amacıyla getirilen düzenlemeleri yazalım istedik. Umarız çocuk işçilik ülkemizde konuşulmayacak kadar azalır.
***
Çalışma yasakları
18 yaşın altındaki çocuk ve genç işçilerle ilgili çalışma yasakları iş mevzuatına göre aşağıdaki gibidir;
a. İş Kanunun 72. Maddesinde göre, maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya su altında çalışılacak işlerde onsekiz yaşını doldurmamış erkek ve her yaştaki kadınların çalıştırılması,
b. İş Kanunun 73. Maddesinde göre sanayiye ait işlerde onsekiz yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasaktır.
On beş yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak, on dört yaşını doldurmuş ve zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış olan çocuklar; bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilirler. On dört yaşını doldurmamış çocuklar ise bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde yazılı sözleşme yapmak ve her bir faaliyet için ayrı izin almak şartıyla çalıştırılabilirler.
18 yaşında kalan çocuk ve genç işçilerin yaş gruplarına göre çalışma süreleri ve çalışabilecekleri işler değişim göstermektedir. 6 Nisan 2004 tarihinde yayınlanan Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğe göre;
a. 14 yaşını doldurmuş ve zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış çocukların çalıştırılabilecekleri hafif işler,
b. 15 yaşını tamamlamış, ancak 18 tamamlamamış genç işçilerin çalışmasına izin verilecek işler,
c. 16 doldurmuş fakat 18 bitirmemiş genç işçilerin çalışabilecekleri işler,
d. 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçiler bakımından yasak olan işler ayrı ayrı belirlenmiştir.
***
Çocuk Ve Genç İşçilerin Çalışma Süreleri
Zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış ve örgün eğitime devam etmeyen çocukların çalışma saatleri günde yedi ve haftada otuz beş saatten; sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde çalışanların ise günde beş ve haftada otuz saatten fazla olamaz. Bu süre, on beş yaşını tamamlamış çocuklar için günde sekiz ve haftada kırk saate kadar artırılabilir.
Okul öncesi çocuklar ile okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir. Okulun kapalı olduğu dönemlerde çalışma süreleri yukarıda öngörülen süreleri aşamaz.
Çocuk ve genç işçilerin günlük çalışma süreleri, yirmi dört saatlik zaman diliminde, kesintisiz on dört saat dinlenme süresi dikkate alınarak uygulanır.
İki saatten fazla dört saatten az süren işlerde otuz dakika, dört saatten yedi buçuk saate kadar olan işlerde çalışma süresinin ortasında bir saat olmak üzere ara dinlenmesi verilmesi zorunludur.
Çocuk ve genç işçilerin hafta tatili izinleri kesintisiz kırk saatten az olamaz. Ayrıca hafta tatili ücreti bir iş karşılığı olmaksızın ödenir. Çocuk ve genç işçiler, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştırılamazlar. Ayrıca bugünlere ilişkin ücretler bir iş karşılığı olmaksızın ödenir.
Çocuk ve genç işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz. Yıllık ücretli iznin kesintisiz kullandırılması esastır. Ancak, yararına olduğu durumlarda çocuk ve genç işçinin isteği üzerine en fazla ikiye bölünerek kullandırılabilir.
Okula veya eğitime devam eden çocuk ve genç işçilere yıllık ücretli izinleri okulların tatil olduğu, kursa ve diğer eğitim programlarına devam edilmediği dönemlerde verilir.
***
Çocuk Ve Genç İşçi Çalıştıramayacak İşverenler
Çocuk ve genç işçileri;
a) Çocuklara karşı işlenmiş suçlardan hüküm giyen,
b) Yüz kızartıcı suçlardan hüküm giymiş olan işveren veya işveren vekilleri çalıştıramazlar.
Çocuğun ve genç işçinin işe yerleştirilmesinde ve çalışması süresince güvenliği, sağlığı, bedensel, zihinsel, ahlaki ve psiko-sosyal gelişimi, kişisel yatkınlık ve yetenekleri dikkate alınır.
Çocuk ve genç işçiler, okula devam edenlerin okula devamları ile okuldaki başarılarına engel olmayacak, meslek seçimi için yapılacak hazırlıklara ya da Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yeterliliği kabul edilen mesleki eğitime katılmasına engel olmayacak işlerde çalıştırılabilirler.
