Cennet, annelerin ayakları altındadır. Yaşamımızın her bölümünde, var olan ve kutsal olan annelik görevini sürdürürken, çalışma hayatında da varlıklarını devam ettiren ve her zaman da devam ettirmesi gereken annelerimizin, bu yazı vesilesiyle öncelikle annelerimizin gününü kutluyorum. Kadınların, çalışma hayatlarında varlıklarını koruyabilmeleri için, son dönemlerde çok ciddi düzenlemeler yapıldı.
Bunlar genel olarak, çalışma saati sınırları, analık izni, doğum yardımı (devlet tarafından verilen), yarım çalışma hakkı (İŞKUR destekli), ücretsiz izin, kısmi süreli çalışma, süt izni, evde çocuk bakımı desteği, büyükanne desteği, doğum yardımı, çeyiz yardımı, emzirme ödeneği ve emeklilikle ilgili bazı yeni haklardan oluşuyor.
Gebe veya emziren kadınların çalışma yasağı
Kadın çalışanlar, gebe olduklarının sağlık raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamazlar.
Yeni doğum yapmış çalışanın doğumu izleyen bir yıl boyunca gece çalıştırılması yasaktır. Bu sürenin sonunda sağlık ve güvenlik açısından sakıncalı olduğunun sağlık raporu ile belirlendiği dönem boyunca gece çalıştırılmaz. Gebe veya emziren çalışan günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz.
Emziren çalışanların, doğum izninin bitiminde ve işe başlamalarından önce, çalışmalarına engel durumları olmadığının raporla belirlenmesi gerekir. Çalışmasının sakıncalı olduğu hekim raporu ile belirlenen çalışan, raporda belirtilen süre ve işlerde çalıştırılamaz.
Doğum halinde istirahat ve geçici iş göremezlik hakkı
Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir.
Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir.
Kadın işçinin erken doğum yapması halinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılır.
Doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü hâlinde, doğum sonrası kullanılamayan süreler babaya kullandırılır. Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinene çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren sekiz hafta analık hâli izni kullandırılır.
Doğum yapan kadının ücretsiz izin hakkı
İsteği halinde kadın işçiye, onaltı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde onsekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir.
Bu izin, üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinme hâlinde eşlerden birine veya evlat edinene verilir. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.
Süt izni
Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam birbuçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kulllanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.
Yarım çalışma ödeneği
Doğum yapan işçinin doğum sonrası analık hâli izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri hâlinde;
– Birinci doğumda altmış gün,
– İkinci doğumda yüz yirmi gün,
– Sonraki doğumlarda ise yüz seksen gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı (haftalık 22,5 saat) kadar ücretsiz izin verilecek. Çoğul doğum hâlinde bu sürelere 30’ar gün eklenecek.
Çocuğun engelli doğması hâlinde bu süre üç yüz altmış gün olarak uygulanacak. Bu haktan yararlanılan süre içerisinde günlük 1,5 saatlik süt iznine ilişkin hükümler uygulanmayacak.
Doğum sonrası part time çalışma
Doğum sonrası izinlerin bitiminden sonra mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden aybaşına kadar ebeveynlerden biri kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilecek. Ebeveynlerden birinin çalışmaması hâlinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamayacak. Üç yaşını doldurmamış bir çocuğu eşiyle birlikte veya münferiden evlat edinenler de çocuğun fiilen teslim edildiği tarihten itibaren bu haktan faydalanacak. Bu talep işveren tarafından karşılanacak ve geçerli fesih nedeni sayılmayacak.
Engelli çocuğu olan annelere erken emeklilik
Başkasının sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuğu olan kadınların erken emeklilik imkanı bulunuyor. Bu durumdaki kadınların 1 Ekim 2008 sonrası çalıştıkları her gün 1.25 gün olarak hesaplanıyor. Emeklilik yaşı da erkene çekiliyor. 1 Ekim 2008’den itibaren prim ödeme gün sayılarının dörtte biri, emeklilik yaş sınırlarından indiriliyor.
Annelere doğum borçlanması
Sigortalı olduktan sonra doğum yapan anneler, 3 çocuğa kadar borçlanma yapabiliyor. Buna göre 3 çocuk için doğum borçlanması yapan anneler çalışmadıkları doğum sonrasına ilişkin b süreler için 2 bin 160 gün, yani 6 yıl prim kazanabiliyor. Ancak borçlanılacak sürelerde annenin çalışmamış, yani adına prim ödenmemiş olması ve çocuğun yaşaması şartı var. Her çocuk için 2 yıl yani, 720 prim günü kazanılıyor.
