5510 sayılı Kanun’un 40’ıncı maddesi “Fiili Hizmet Zammı” başlığı atında 18 ayrı gruba çalışmaları karşılığı ilave hizmetler verilmektedir. Bu gruplara maruz kaldıkları tehlike derecesine göre çalıştıkları her 360 gün için 60 gün ile 180 gün arasında prim gün sayısı eklenmektedir. Ancak yapılacak eklemeler bazı şartlara bağlanmış ve yaştan uygulanacak indirimin oranı da farklılaştırılmıştır.
Türk Silahlı Kuvvetleri’nde çalışanlar ile emniyet ve polis mesleğinde, Milli İstihbarat Teşkilatı’nda çalışanlara sağlanacak eklemenin tavanı 8 yıl olarak belirlenmişken, diğer sigortalılar için 5 yıl olarak belirlenmiştir. Örneğin polis olarak çalışan bir kişinin her 360 günlük prim ödemesine karşılık uzun vadeli sigorta kolları prim ödeme gün sayısına 90 gün ekleme yapılacaktır. Aynı şekilde basın mesleğinde çalışan bir kişi içinde her 360 gün için 90 gün ekleme yapılacaktır. 30 yıl çalışılması durumunda polis olan kişi 30 yıllık çalışmanın karşılığında 2700 gün fiili hizmet zammı alırken basın mesleğinde 30 yıl çalışan kişi 1800 gün fiili hizmet zammı alacaktır. Çünkü kanunla üst sınır 1800 gün olarak belirlenmiştir.
Yer altında çalışanlar için ise süre sınırı olmaksızın fiili hizmet sürelerine ekleme yapılacaktır.
Aynı şekilde fiili hizmet zamlarının yaştan indirilmesinde de farklı bir uygulama getirilmiştir. Söz konusu fiili hizmet zamların yarısı 3 yılı geçmemek üzere yaştan indirilebilecektir. Ancak milletvekilleri için söz konusu yası uygulaması uygulanmayacak fiili hizmet sürelerinin tamamı 3 yılı geçmemek üzere yaştan indirilecektir. Örneğin basın mesleğinde 30 yıl çalışan bir kişinin 3 yıl yaştan emekli olma hakkı olacaktır.
Fiili hizmet zammının yaştan indirim sağlaması için milletvekilleri için bir şart olmamasına karşın yer altında çalışanların en az 1800 gün diğer mesleklerde çalışanlar ise en az 3600 gün belirtilen işyeri ve işlerde çalışmış olmalıdırlar.
Söz konusu filli hizmet zamlarının sigortalıların hesabına eklenebilmesi için uygun aylık prim ve hizmet belgesi ile bildirilmesi gerekmektedir. 360 günlük çalışması karşılığında, 60 gün fiili hizmet zammı alanlar 31 ve 32 nolu belge ile, 90 gün fiili hizmet zammı olanlar 33 ve 34 nolu belge ile, 180 gün fiili hizmet zammı olanlar ise 35,36 ve 37 nolu belge türleri ile Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmektedir.
Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından fiili hizmet zammı süreleri ile ilgili çıkarılan Yönetmelik ve 2013/11 sayılı genelgede yer altında çalışan ve tüm sigorta kollarına tabi bildirilenlerin fiili hizmet zammı belge türleri ile bildirilmesi uygulamasında sorunlar yaşanmaktadır. Sorunun nedeni Sosyal Güvenlik Kurumu’nun yönetmelik ve genelgesinin İş Kanunu hükümlerine aykırı olmasıdır.
Konuyla ilgili Kurumun 4447 sayılı Kanun 7 ve 9’uncu maddesi teşviklerinde fiilen çalışma kavramını 6111 sayılı Kanun’la getirilen 4447 sayılı Kanun’un 10’uncu maddesi teşvikinde değiştirmesi ve iş kanununda ki çalışma sürelerinden sayılan sürelerinde teşvik kapsamında bildirilmesine olanak tanınması ile çözülmüştür. Aynı değişikliğin fiili hizmet zammı belgeleri içinde uygulanması gerekmektedir. Yani iş kanunu gereğince çalışılmış sayılan sürelerin fiili hizmet zammı hesaplamasında dikkate alınması sağlanmalıdır.
Hali hazırda Sosyal Güvenlik Kurumu yönetmelik ve genelgesinde, çalışılan ayın bazı günlerinde kapsam dışı işlerde geçen süreleri ile kapsamda olan işlerde fiilen çalışmayarak risklerine maruz kalmadıkları 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunda belirtilen tatil günleri ile yıllık izin, ücretsiz izin, ücretli izin, sıhhi izin ve eğitim kurs sürelerinin kanunun 40’ıncı maddesi kapsamında değerlendirilmeyeceğini belirtmesine rağmen fiili hizmet zammı bildirilmesini sağlayan belgelerin 30 gün üzerinden bildirilmesine izin vererek uygulamada karışıklıklara neden olmaktadır.
Tarafımıza gönderilen maillerde, bir madende yer altı işlerinde çalışırken 35 nolu belge ile 30 gün bildirildiklerini, ancak yeni çalışmaya başladıkları bir diğer maden işyerinde yine aynı sürelerle yer altı işlerinde çalışmalarına rağmen 35 nolu belge ile hafta tatillerinin düşülerek 26 gün bildirildiklerini ve her ay 2 günlük fiili hizmet zammından eksik istifade ettiklerini, önceki çalıştıkları işyerinde diğer arkadaşlarının halen 30 gün üzerinden bildirildiklerini anlatan yer altında çalışan maden işçilerimiz haklı olarak bu uygulama farklılığının nedenini anlayamadıklarını ifade etmektedirler.
Sosyal Güvenlik Kurumu bu durumu açıklamalı ve iş kanuna paralel bir düzenleme yaparak, çalışılmış sayılan sürelerde de fiili hizmet zammından yararlanmaya olanak tanımalıdır.
