Finans dünyasının nasıl işlediği, henüz ortalama bir aydının anlayacağı seviyede, açıklığa kavuşmamıştır.
Kapitalizmin nasıl işlediğini, ticaretin ne demek olduğunu herkes üç-aşağı beş-yukarı bilebilir.
Finans dünyasının nasıl işlediğini anladığımızda, bir gün, nasıl olacak ta, tüm sistem çökecek, onu da anlamak mümkündür.
Şu cümle anahtar bir özelliği içinde taşıyor. “Küreselleşme ile birlikte, sermayenin önündeki tüm engeller kalkmıştır”
İyi de nerede bir engel vardı da o engeller kaktı?
Sabrınızı tüketmeden bu önemli konuyu anlatmaya çalışacağım.
Bildiğiniz gibi öteden beri bir mevduat bankacılığı bir de yatırım bankacılığı vardır.
Mevduat bankacılığında, bir şahıs veya bir ortaklığın banka kurabilmesi için devlete bir teminat vermesi gerekir. Bu teminata munzam karşılık ya da disponsibilite denir.
Olağan dışı bir durumda, mudiler paralarını birden çektiklerinde, Hazinedeki(devletteki) munzam karşılık devreye girer ve mudilerin paraları ödenir.
Küreselleşmeye geçildiğinde, Amerika’da bu munzam karşılıklar önce %10’a düşürüldü, sonra da tamamen ortadan kaldırıldı. Bizde ve İngiltere’de hala %10.
Böylece büyük bir meblağ yatırım bankacılığı kanalıyla piyasaya borç olarak verildi.
Bankaların birbirlerine borç vermesinin önündeki engeller de kaldırıldı.
Konumuzun esası borçların nasıl dolaştırıldığı olduğuna göre; nasıl borç yaratılıyor, onu bir örnekle açıklayayım.
Bir banka, bir diğer bankaya 1000 sterlin borç verebileceği, bu diğer bankanın da, bir başka bankaya(100 sterlini rezervinde tutarak) borç verebileceği, bu sonuncu bankanın da, 810 sterlin borç verebileceği anlamına gelir.
1000 Sterlinden 2710 sterlin yaratabilen bankacılık, sitemin dehasını temsil etse de, bir başka açıdan bakıldığında, 1710 sterlin gerçekte ortada yoktur.
Dolayısıyla herkes kendi parasını aynı anda geri isterse, birileri büyük bir borcun altında kalır. Lehman Brothers’ın batmasında olduğu gibi…
Bu finansallaşma veya borç dolaştırma sisteminde, likidite çok önemlidir.
Amerikan dolarının ani değer kazanması veya dalgalanmaya girmesi; bu borç-likidite ilişkisindendir. Yoksa doların gerçekten değerinin artmasından değildir. Bir paranın değerinin artması için o ülkenin ekonomisinin çok iyi, üretiminin çok yüksek olmasını gerektirir.
Eğer borçlar sürekli dolaşımda kalırsa, adeta bir köpek balığı gibi ölecektir.
Bir ani güven krizi likidite krizine yol açar.
Böyle munzam karşılığı olmayan(yatırım bankacılığı) bankacılık bir nevi gangster bankalıktır.
Anlattığımız finansallaşma, yanı borçların dolaştırılması sistemi; parası olan bir perakendeci tarafından bile uygulanabilir. Bir perakendeci, aynı yatırım bankasının uyguladığını uygulayarak, olmayan parayı, yukarıda izah edildiği gibi 1710 sterlini yaratabilir.
Bu sistem kazançları özelleştirir, zararları halka dağıtır. Zararların sosyalizasyonu böyle gerçekleşir.
bulentesinoglu@gmail.com
