Dikkat: Yazının sonunda ek var!
***
İvermektin Japon Kitasato tarafından 1967’ de mantar kültürleri sırasında keşfedildi (1).
Nobel Fizyoloji Tıp Komitesi, 2015’ de altmış yıldan beri bulaşıcı hastalıkların tedavisine verdiği tek ödülle, dünyanın en yıkıcı tropik hastalıklarından bazılarına karşı kullanılan çok yönlü bir ilaç olan ivermektinin (IVM) keşfini onurlandırdı.
Bu ilaç sayesinde nehir körlüğü ve lenfatik filariazis ensidansları ciddi derecede azaldı.
İvermektin Dünya Sağlık teşkilatı’ nın Temel İlaçlar listesinde yer alır.
Bazı ilaçlar, yetersiz destekleyici verilerle Kovid-19 tedavisi için acil kullanım izni alırken, ivermektin görmezden gelinmiştir.
Oysa insanlar üzerinde kullanım müsaadesi olan bir ilacın yeni bir hastalık için denenmesi çok daha kolaydır; ilk basamak araştırmaların birçoğu atlanabilir.
Bununla birlikte, birçok ülke ivermektini COVID-19 için birinci basamak tedavi seçeneklerinden biri olarak benimsemiştir.
Aşıların varyantlar karşısında etkinliğini yitirmeleri ve yeterince aşı bulunmaması gibi meseleler de dikkate alındığında Kovid tedavisinde kullanılabilecek bir ilacın ne kadar önemli olduğu aşikârdır.
Mortalite rakamlarında azalma, yoğun bakım ünitesinde kalış ve/veya hastanede kalış süresinin kısaltılması ve virüsün ivermektin kullanımıyla ortadan kaldırılması gibi sonuçları değerlendirmeyi amaçlayan, birkaç klinik araştırma protokolü, US ClinicalTrials.gov’da tescil edilmiştir.
Ulusal Sağlık Enstitüleri tarafından yürütülenler de dâhil olmak üzere, ivermektin kullanan kontrollü klinik deneyler devam etmektedir.
Ağzı yoluyla alınan ivermektin hızlı emilir, yağlarda yüksek çözünürlüğe sahiptir, vücutta yaygın olarak dağılır, karaciğerde metabolize edilir (sitokrom P450 sistemi) ve neredeyse sadece dışkıyla atılır.
Sağlıklı insanlarda standart bir orak dozdan 3.5-5 saat sonra kanda zirve seviyelerine erişilir ve yarı ömrü 12-66 saattir.
Yaygın kullanımına karşılık insanlar üzerinde yapılan farmakokinetik çalışmaların sayısı azdır.
Sağlıklı insanlarda hızla kandaki proteinlere bağlanır.
Böyle bir “hırslı bağlanma”, yetersiz beslenme ve hipoalbümineminin yaygın olduğu ülkelerde uygulandığında faydalı olabilir ve bu da ivermektinin “serbest fraksiyonunun” artan bulunabilirliğine yol açar.
Hipoalbüminemi Kovid hastalarında sıktır ve akciğer hasarının ağırlığı ile alakalı olduğu düşünülmektedir.
Bu sebeple de ivermektinin böyle bir ortamda kullanıldığında yeterli biyo-yararlanıma sahip olması muhtemeldir.
Makalede, ivermektinin hangi mekanizmalarla etkili olabileceği teferruatlı olarak anlatılmaktadır.
IVM, yeni bir küresel belâ olan Kovid-19’a karşı ilk kez kullanıldığı Mart 2020’den bu yana, 20’den fazla randomize klinik çalışmada (RCT) yatarak ve ayaktan takip edilen hastalarda incelenmiştir (2).
2021’ de Kovid için ivermektinin kullanıldığı araştırmalar üzerinde yapılan 7 meta-analizin 6’ sında ölüm oranında kontrollere göre yüzde 31 azalma olduğu belirlendi.
Peru’daki kitlesel IVM tedavileri sırasında, on eyalette fazladan ölümler 30 gün içinde ortalama %74 düştü.
Ölümlerdeki azalmalar, 25 eyaletin tamamında IVM dağılımlarının kapsamı ile ilişkili bulundu.
SARS-CoV-2 ve betakoronavirüs olmak üzere iki hayvan modelinde de IVM kullanılarak morbiditede keskin düşüşler gözlendi.
IVM’nin, SARS-CoV-2 spike proteini ile rekabetçi bağlanmasının epitopa özgü olmadığı ve ortaya çıkan viral mutant suşlara karşı da tam etkinlik sağlayacağı düşünülüyor.
Gelelim neticeye
BİR: İlacın anti-viral etkileri sayesinde erken dönemde ve anti-enflamatuar etkileriyle de geç dönemde faydalı olması mümkündür. Eldeki veriler ilacın etkili olma ihtimalinin çok yüksek olduğunu düşündürmektedir.
İvermektin, bilim dünyası tarafından görmezden gelindiği gibi medyada da elden geldiğince işe yaramaz, zararlı olabilecek bir ilaç gibi takdim edilmektedir.
İKİ: İvermektine gösterilen alâkanın az olmasının sebebi büyük ölçüde ilacın çok ucuz olmasıdır. Bu yeni keşfedilmiş bir molekül olsaydı ilaç endüstrisi dünyayı “mucize ilaç” bulundu sloganlarıyla ayağa kaldırırdı.
NOT: Bu ilaç bizde halk arasında parazit ilacı veya uyuz ilacı gibi isimlerle biliniyor; ülkemizde bulunmuyor.
Kaynak:
1.https://www.nature.com/articles/s41429-021-00491-6
2.https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2052297521000883
Makale adı: The mechanisms of action of ivermectin against SARS-CoV-2—an extensive review
***
EK 1 (22.12.2021): Pfizer’in yeni ilacı pahalıdır, ispatlanmış geçmişi yoktur, ivermektinin 20 etki mekanizmasından yalnızca birine sahiptir ve ciddi yan etkiler için FDA kara kutu uyarısı olan tehlikeli bir AIDS ilacı (Ritonavir) ile birleştirilmiştir. Kaynak: https://twitter.com/RMConservative/status/1473678947850334222?s=20
***
