Berat kelimesinin aslı ”Berâettir. Berat kelimesi; kurtulmak, beri olmak, suçlu olmamak anlamına gelmektedir. Berat ve beraet, beri olmak, aklanmak, temiz ve suçsuz çıkmak anlamlarındadır. Mü’minlerin bu gece günah yüklerinden kurtulup, ilâhî bağışa ermeleri umulduğu için, sözlük manasına uygun olarak “Berat Gecesi” denilmiştir. Bu gecenin dört adı vardır; mübarek gecenin en meşhur adı ”leyle-i beraa” (Berat Gecesi) olmakla birlikte ”leyle-i mübareke”, ”leyle-i rahmet” ve ”leyle-i sakk” isimleridir.
Bu geceyi ibadet ve taatle geçirmenin çok sevabı ve feyzi vardır. Bu konuda Resul-u Ekrem şöyle buyurmuştur: “Şaban ayının on beşinci gecesi olduğu zaman, gecesinde ibadete kalkın. Berat Gecesinde yani o günün sabahı oruç tutulması önerilir. Kuran-ı Kerim’de geçen ayete göre;
“Şaban ayının 15. gecesi olduğunda o geceyi ibadetle geçirin, gündüzünde de oruç tutun. Çünkü Yüce Allah, bu gece güneşin batışından fecre kadar (olan sürede) dünya semasına rahmetiyle tecelli eder” denilmektedir.
Berat gecesi, Kur’an-ı Kerim’in Levh-i Mahfûz’dan Dünya semasına toptan indirildiği gecedir. Buna “inzâl” denir. Kadir Gecesi’nde ise Peygamber’e ilk kez ve parça parça indirilmeye başlanmıştır. Buna da “tenzîl” denir.
Berat Gecesi İslam alemi için en hayırlı gecelerden biridir. Zira bu gece insanların amel defteri yazılır.
Peygamberimiz Hazreti Muhammed Berat Gecesinin önemini şöyle anlatmıştır; Bu yıl içinde doğacak her çocuk bu gece deftere geçirilir.
Bu yıl içinde öleceklerin isimleri, bu gece özel deftere yazılır. Bu gece herkesin rızkı tertip olunur.
Bu gece herkesin amelleri Allahü Teâlâya arz olunur.
Tefsirlerde Kur’an-ı kerimin, Levh-il-mahfuza bu gece indirildiği bildirilmektedir. Âyet-i kerimede mealen buyruluyor ki: “Apaçık olan Kitab’a andolsun ki, biz onu (Kur’anı) mübarek bir gecede indirdik. Elbette biz insanları uyarmaktayız.” (Duhan Ayet: 2,3)
Hadis-i şeriflerde buyurulur ki: “Berat gecesi göklerin kapıları açılır, melekler müminlere müjde verir ve ibadete teşvik ederler.” “Ramazandan sonra en faziletli oruç, Şaban ayında tutulan oruçtur.” (Tirmizî)
“Şaban ayının 15. gecesi, rahmet-i ilahi dünyayı kaplar, herkes affolur. Ancak haksız yere Müslümanlara düşmanlık besleyen ve Allah-ü Teâlâya ortak koşan mağfiret olunmaz.” “Cebrail (a.s) gelip, “Kalk, namaz kıl ve dua et! Bu gece Şaban ayının 15. gecesidir” dedi. Bu geceyi ihya edenleri Allah-ü Teâlâ affeder.
Berat Gecesi: kendimiz ve bütün müminler için, dua ve istigfar etmeliyiz. Namazdan sonra dua etmeli, özellikle ümmetin kurtuluşu için hayır dua da bulunmalıyız. Duada ısrar etmeli, yani duayı çok tekrarlamalıyız.
“Ey kalplerimizin sahibi olan Rabbimiz: Rahmet ve mağfiretinin âlemleri kuşattığı üç aylar mevsiminin bu kutlu Berat Gecesinde senin sonsuz rahmetine sığınıyoruz, sana halimizi arz ediyoruz, bizlere merhametinle muamele eyle, bizleri dergâhından boş çevirme Allah’ım! İnayetine sığındık kapına geldik, hidayetine sığındık lütfuna geldik, kulluk edemedik affına geldik, bizleri affeyle Allah’ım!
Azabından affına, gazabından rahmetine sığınıyoruz, bizleri yalnız ve yardımsız, çaresiz ve Sensiz bırakma Allah’ım! Sen, affedicisin, affetmeyi seversin. Affeyle bizi Allah’ım!”diye dua etmeliyiz. Kur’an okunmalı, kaza namazı kılınmalı ve fakir fukara garip guruba görülüp gözetilmelidir. Anne- baba ve yakınlar ziyaret edilmelidir… Kandiliniz Mübarek olsun!… Beratını alanlardan oluruz inşallah…
