Uzun bir süre beklendikten sonra nihayet TBMM’de görüşülerek kabul edilen 7146 sayılı Kanun’la bedelli askerlikle ilgili düzenlemeler 3 Ağustos 2018 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Yapılan düzenleme ile henüz fiili askerlik hizmetine başlamamış ve 1 Ocak 1994 tarihinden (bu tarih dahil) önce doğan 1076 sayılı Kanun ile bu kanuna tabi yükümlülerin istekleri halinde, üç ay içinde askerlik şubelerine veya yurt dışı temsilciliklerine başvurmaları, 15 bin Türk Lirası veya Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuruna göre ödeme tarihindeki karşılığı kadar konvertibl yabancı ülke parasını defaten ödemeleri ve 21 gün temel askerlik eğitimini yerine getirmeleri şartıyla askerlik hizmetini yerine getirmiş sayılacaklar.
Sağlık sebebiyle haklarında verilen askerliğe elverişli olmadıklarına dair kararlardan dolayı askerlik hizmetinden muaf tutulanlar da istekleri halinde yaş şartı aranmaksızın ve temel askerlik eğitimine tabi olmaksızın bu hükümlerden yararlanabilecekler. Yurt dışında yaşayan gurbetçiler ise en az 3 yıl süreyle yabancı ülkelerde bulunmak şartıyla, 2 bin euro ödemeleri ve uzaktan eğitimi almaları halinde askerlik hizmetini yerine getirmiş sayılacaklar.
Yasanın en önemli düzenlemelerinden birisi de; “Bu madde hükümlerinden yararlananlar temel askerlik eğitimi süresince çalıştıkları iş yeri, kurum ve kuruluşlar tarafından aylıksız veya ücretsiz izinli sayılırlar.” Denilmek suretiyle iş sözleşmesinin bedelli askerlik süresince askıda kalmasını öngörüyor.
7146 sayılı Yasa ile 25 yaş, 15 bin lira ve 21 günlük bedelli askerlik düzenlemesinden yaklaşık 1,4 milyon kişinin yararlanma imkânı olsa da halen yaklaşık 470 bin kişi başvuru yapmış durumda. Muhtemelen başvuru süresinin sonuna kadar başvuru sayısı 500 bini aşacak gibi görünüyor.
***
Kıdem tazminatı sorunu
Bedelli yasası çıktı çıkmasına ama bu seferde işçinin kıdem tazminatı alıp almayacağı konusu tartışılmaya başlandı. Her gün okurlarımızdan onlarca mail geliyor. Kıdem tazminatını almak istediklerini ve alacakları tazminatlarıyla bedelli askerlik tutarını ödemek istediklerini yazıyorlar. Keşke kanun yapılırken bu hususa da açıklık getirilmiş olsaydı.
Uygulamada iki farklı görüş var;
– Birinci görüşe göre bedelli askerlik nedeniyle işten ayrılanlara kıdem tazminatı alınmayacağı,
– İkinci görüşe göre de kıdem tazminatı ödenmesi gerektiği düşünülmektedir.
Görüşümüze göre, 1475 sayılı Yasa’nın 14. maddesinin üçüncü fıkrasına göre; İşçi, muvazzaf askerlik hizmeti sebebiyle iş sözleşmesini feshetmesi halinde kıdem tazminatına hak kazanılmaktadır. Ancak 7146 sayılı Kanun’la getirilen bedelli askerlikteki önemli düzenlemelerden birisinin de bedelli askerlik yapanların temel askerlik eğitimi süresince çalıştıkları iş yeri, kurum ve kuruluşlar tarafından aylıksız veya ücretsiz izinli olarak sayılmaları olduğu görülüyor.
Bugüne kadar yaklaşık 470 bin kişinin faydalandığı bedelli askerliğe başvuranlar için 21 günlük temel eğitim süresinde işyerleri tarafından işten çıkış işlemi yapılmayacak, hizmet akdi askıda kalacak ve SGK aylık prim ve hizmet belgelerinde ücretsiz izinli gösterilecekler. Böylece 21 günlük askerlik sonrasında işsiz kalma riski olmayacak. Ancak, öte yandan da çalışan açısından da bedelli askerlik nedeniyle kıdem tazminatı alınamayacağı sonucu ortaya çıkıyor. Bedelli askerlikle ilgili ücretsiz izin döneminde ayrıca herhangi bir SGK sigorta primi yatırılmayacağı gibi, işyerinden bir ücrette alınmayacak.
Bedelli askerlikte kıdem tazminatı konusunda, kıymetli hocam Prof. Dr. Müjdat ŞAKAR: “Bedelli askerlikte ücretsiz izin olmasaydı kıdem tazminatı almak mümkün olurdu. Bu düzenleme karşısında sözleşmenin feshini zorunlu kılan bir durum olmadığından kıdem tazminatı ödenemez. İş hukukunda işçi lehine yorum vardır ama kıdem tazminatı ödenmesi değil, işçinin işini koruması işçi lehinedir. Kaldı ki açık kanun hükümleri yoruma müsait değildir.” görüşünde,
Yine Prof. Dr. Serkan Odaman hoca da: “7146 sayılı Kanun’un 2. maddesinde yer alan “Bu madde hükümlerinden yararlananlar temel askerlik eğitimi süresince çalıştıkları iş yeri, kurum ve kuruluşlar tarafından aylıksız veya ücretsiz izinli sayılırlar” hükmü karşısında ilgilinin işten bedelli askerliği gerekçe göstererek ayrılması halinde dahi kıdem tazminatı ödeme yükümlülüğü söz konusu olmayacaktır.” görüşünü belirtiyor.
Ancak bunun aksine görüş beyan eden hocalarımızın da olduğunu belirtmeliyiz.
Prof. Dr. Talat Canbolat hocam kıdem tazminatı ödenmesi gerektiği görüşünde olup, “İşçi muvazzaf askerlik hizmetini yapmak için işinden ayrılmak zorundadır. Son düzenleme ile işçinin ücretsiz izinli sayılacakları belirtilmiştir. Ancak bu hüküm kıdem tazminatını düzenleyen 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinde herhangi bir değişiklik yapmamıştır. Bu maddenin birinci fıkrasının 3. bendinde “Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla” iş sözleşmesini fesheden işçinin kıdem tazminatına hak kazanacağı hüküm altına alınmıştır. Buna göre işçi belirtilen bu hükümden yararlanarak bedelli için dahi olsa iş sözleşmesini feshederek kıdem tazminatı talep hakkına sahiptir. Ancak işçi bunun yerine 7146 sayılı Kanun’dan yararlanarak ücretsiz izin talep edebilir. Bu durumda ise ortada bir fesih olmadığından feshe bağlı alacak olan kıdem tazminatı talebinden söz edilemez. Yani işçinin seçimlik hakkı vardır. İsterse yukarıda belirtilen 1475 sayılı Kanun’a göre fesih hakkını kullanıp kıdem tazminatını talep edebilir, isterse ücretsiz izin hakkını kullanır ve askerlik sonrası gelip eski işinde çalışmaya devam edebilir.” demektedir.
Sonuç olarak, hukukçular, akademisyenler ve uygulamacılar arasında da bu konuda iki farklı görüş var. Çalışanlar ağırlıklı olarak kıdem tazminatı ödenmesi gerektiğini düşünüyor. İşverenler ise genel anlamda bedelli askerlik nedeniyle talep eden çalışanlarına kıdem tazminatı ödenmeyeceği görüşünde. Bir hususu daha ilave etmeliyim.
Özellikle 21 gün temel askerliğin fiilen kışlalarda yerine getirilmesinin gerekli olmadığını düşünüyorum. Bir çok kişinin iş düzeni bozulacağı gibi, bu dönemde ekonomik olarak devlet üzerinde ciddi bir yük oluşturacak. Nasıl ki gurbetçilerimize uzaktan eğitimle temel askerlik eğitimi imkanı tanınıyorsa, çalışan diğer gençlerimize de aynı şekilde uzaktan eğitimle temel askerlik eğitimi imkanı verilmelidir.
