Antalyadan okurumuz Burhan Teksöz soruyor: Bünyamin bey, babam 2001 yılından bu yana kısmi felç, yatalak halde. Ona bakmak için eve bir bakıcı kadın geliyor sürekli. Ben işte iken gündüz yemeğini yapıyor, ihtiyaçlarını gideriyor. Bu kadını sigortalı yapmamız gerekir mi? Bizi şikâyet ederse SGKdan ceza çıkar mı? Ayrıntılı açıklarsanız sevinirim.
Sayın okurum, ev hizmetlerinde veya apartmanlarda çeşitli adlar altında çalışan kişilerin bu işi düzenli olarak yapıyorlar ise sigortalı yapılması gerekiyor.
Bakıcı, temizlikçi, cam silen, şoför, merdivenci, dadı gibi çeşitli adlar altında olmaları bu durumu değiştirmiyor.
Arada bir gelen, sürekli gelmeyen kişileri sigortalı yapmaya gerek yok, ancak bir periyod halinde düzenli gelen kişiler mutlaka sigortalı olmalı.
Bu kişilerin nasıl sigortalı olacakları Nisan ayının başında yürürlüğe giren yeni kanun ile değişti. Yeni sisteme göre bir ayda on günden az çalışanlar farklı, on günden fazla çalışanlar ise farklı sigortalı oluyor.
Peki, ev hizmetlerine gelen kişileri nasıl sigortalı yapacaksınız, ayrıntılı olarak açıklayalım.
10 Günden Fazla Çalışanlar
Ev hizmetlerinde çalışanlar için getirilen yeni sistem ev hizmetlerinde çalışan kişilerin sigortalılıklarını ikiye ayırmış bulunmakta.
İlk grup evinizde ayda on günden fazla çalışan sigortalılar.
Ev hizmetlerinde bir veya birden fazla gerçek kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 gün ve daha fazla olan sigortalıların aynen eski sistemde olduğu gibi devam ediyor.
Bunun için SGKya başvurup önce eviniz için işyeri dosyası açtırmanıza yada diğer sigortalılar gibi sigortalı çalışmaya başlamadan bir gün önce bildirmenize gerek yok.
Bunların bildirimi, işverenler tarafından SGKca hazırlanan Ev Hizmetlerinde Çalışanlar Bildirgesi ile en geç çalışmanın geçtiği ayın sonuna kadar yapılacak. Sigortalının ne kadar ücret aldığı, ne zaman işe başladığı ve hizmet saatleri konusunda sizin beyanınız esas olacak.
Ancak bildirmezseniz bir asgari ücret tutarında para cezası var.
10 Gün Sınırı Nasıl Hesaplanıyor?
Buradaki 10 gün her bir işverenin yanındaki hizmeti ayrı ayrı hesaplanarak tespit edilecek.
Saatlik çalışanlar için ayda kaç gün çalıştığı çalıştığı toplam saatin 7,5a bölünmesi ile bulunacak. Örneğin ayda toplam doksan saat çalışan biri 90 / 7,5 = 12 gün sigortalı çalışıyor sayılacak.
10 günden az çalışmanın tespitinde günlük 7,5 saatin altındaki çalışmalar 1 gün olarak kabul ediliyor.
Bir bakıcı yada temizlikçinin toplam çalışma saatti 75 saat ve daha fazla ise bu kişinin yukarıda söylediğimiz üzere SGKda işyeri dosyası açtırarak sigortalı yapılması gerekli.
Bu şekilde sigortalı yapılan kişiler hem sağlıktan yararlanabilecek, hem de her ay çalıştığı toplam gün karşılığı olarak emekli olmaya yarayan hizmet günü biriktirecek.
Ancak bu şekilde çalışanlar ay içerisindeki çalışmadıkları günlerin GSS primine kendi ceplerinden ödemek zorunda.
Az Çalışanlar Yarım Sigortalı Sayılıyor
Yeni sistem 10 günden az çalıştırılan ev hizmetleri çalışanları için ise tamamen yeni bir sistem getirmiş bulunuyor.
Ev hizmetlerinde bir veya birden fazla gerçek kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 günden az olanlar için, çalıştırıldıkları süreyle orantılı olarak çalıştıranlarca prim ödenecek.
Bu şekilde çalışan kişiler normal sigortalı sayılmıyor, yalnızca iş kazası ve meslek hastalığı kapsamında sigortalı sayılıyor.
Ancak bunlar için hesaplanacak prim oranı düşük olacak. Bu şekilde 10 günden az çalışanlara asgari ücretin %2si oranında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primi ödenecek.
Bu ise, 1 Temmuz 2015e kadar günlük 85 Kuruş, azami 9 günlük ise 7 TL 65 Kuruş prim ödenecek demek. Görüldüğü üzere ev hizmetlerinde 10 günden az çalışanların primi oldukça düşük.
SGKya Nasıl Başvuracaksınız?
Bu şekilde çalışanların sigortalılık tescili, çalışan ve çalıştıran imzalarını da ihtiva eden ve en geç çalışmanın geçtiği ayın sonuna kadar SGKya verilmesi gereken Ev Hizmetlerinde Çalışanlar Formu ile oluyor. Ay sonunun hafta sonu genel ve resmi tatil günlerine denk gelmesi halinde ise bu günleri takip eden ilk iş günü sonuna kadar bildirim yapılmalı.
10 günden az çalışmanın takip eden aylarda da devam etmesi ve bu durumun Formda belirtilmesi halinde her ay için ayrıca bildirim yapılması istenmiyor, yani bir kez vermek yeterli oluyor.
Ev hizmetlerinde 10 günden az sigortalı olarak çalışanların bildirimi bu kişileri çalıştıranlar yönünden SGKdan alınacak şifre ile internet aracılığı ile de yapılabilmekte.
Sigortalılık başlangıcında bu form üzerinde çalışma başlangıcına dair kayıtlı en eski tarih esas alınmakta.
Yeni sistemde ev sahipleri işveren sayılmıyor. 10 günden az birini çalıştıran kişi işveren sayılmadığı için işyeri bildirgesi vermekle ve diğer bildirimleri yapmakla da sorumlu değil.
Ev Hizmetlerinde Çalışanlar Emekli Olamıyor
Bu şekilde 10 günden az çalışanlar GSSli sayılmıyor, hastaneye gidemiyor, sağlık hizmeti alamıyor. Keza bunların sigortalılıkları emeklilik için de gün kazandırmamakta.
Yani adeta bu kişilerin yarım insan, yarım sigortalı kabul ediliyor.
Bu şekilde çalışanlar sağlıktan yararlanıp hastaneye gitmek istiyorsa GSS primlerini kendileri yatırmaları gerekiyor. Üstelik 60 günden fazla GSS borçları birikirse hastaneden yararlanma hakları da yok.
Keza bu şekilde sigortalı olanların kaza geçirmeleri halinde bu olayın iş kazası sayılması için kazasının olduğu tarihten en az on gün önce tescil edilmiş olmaları ve kaza tarihinde sigortalılıklarının sona ermemiş olması şart.
Yani ev hizmetlerinde çalışanlar açısından yeni sistem hakları oldukça kısmış durumda.
Emeklilik Primini Kendi Ödemeliler
Ev hizmetlerinde on günden az çalışanların, ikinci bir yol olarak emeklilik primlerini kendi ceplerinden yatırmaları mümkün.
Bu çalışanlar, adlarına ödenen priminin ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar aynı kazancın otuz katının %32,5 oranında prim ödeyebilme hakkına sahip olacak. Bu priminin %20si emekliliğe sayılan malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları, %12,5’si ise hastaneye gidebilme hakkı kazandıran genel sağlık sigortası primi olacak.
Priminin ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar ödenmeyen primin ödenme hakkı düşecek, başka bir deyişle ev hizmetinde çalışan ileride bu çalıştığı dönemleri emekliliğine saydıramayacak.
Ödenen primler ise yeni tabirle 4/1-(a) bendi (eski tabirle SSKlı sigortalılık) kapsamında sigortalılık sayılıyor.
