İşverenin esas olarak işçilere eşit davranmak zorunluluğu vardır. Buna göre, iş ilişkisinde dil, ırk, cinsiyet, siyasal düşünce, felsefî inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayırım yapılamayacaktır. İşveren, esaslı sebepler olmadıkça tam süreli çalışan işçi karşısında kısmî süreli çalışan işçiye, belirsiz süreli çalışan işçi karşısında belirli süreli çalışan işçiye farklı işlem yapamaz. İşverenin eşit davranma yükümlülüğüne işçinin işe alınması sırasında, yönetim alanında, ücret uygulamasında, sosyal ödemelerde, temel hakların kullanılmasında ve iş sözleşmesinin feshinde uyması gerekmektedir.
İş sözleşmelerinde yer alan hükümler diğer bir işçinin çalışma koşullarından farklılık gösterebilmektedir. Ancak, işverenlerin çalışan işçiler dil, din, ırk, mezhep, inanç, cinsiyet ve benzeri nedenlere dayalı ayrımcılık yapmaması, diğer bir deyişle işverenin tüm çalışanlarına eşit davranması zorunluluğu vardır.
Yani, işyerlerinde aynı nitelikte ve eşit verimle çalışan kadın-erkek işçilere sadece cinsiyet ayrılığı sebebiyle farklı davranılmaması, farklı ücret ve sosyal hakların verilmemesi gerekmektedir.
Örneğin; işçilerin bazıları için servis hizmeti verilmesine rağmen servis hizmetinden faydalanamayan işçilere yol ücreti de verilmiyorsa, bazı işçilere verilen sosyal haklar bazı işçilere verilmiyorsa eşit davranma borcuna aykırılık söz konusudur.
Yine, bazı işçilere ikramiye verilip bir kısım işçiye ikramiye verilmemesi eşit davranma borcuna aykırılık teşkil etmekle birlikte, performansa dayalı bir ikramiye sistemi söz konusu ise eşit davranma borcuna aykırılık olmaz.
İşçilere farklı ücret zammı uygulanabilir mi?
İşverenlerin tüm işçilerine eşit davranmasını, tüm çalışanların aynı ücret ve aynı sosyal haklarla çalıştırılması gerektiği şeklinde anlamamak gerekmektedir. Şüphesiz çalışanlar arasında eğitim düzeyinden, mesleki deneyime ve görev pozisyonuna kadar bir çok farklılık bulunmaktadır.
Bu farklılıklara dikkat etmeden farklı niteliklere sahip olan işçileri aynı koşullarda çalıştırmak da yanlıştır.İşyerinde çalışan tüm işçilere karşı aynı zam oranının uygulanacağı yönünde bir kural ve ilke yoktur. Çalışma şartlarına ve alınan verime göre farklı zam oranları uygulanabilir. Ayrıca eşit davranmama tazminatının şartlarının oluşması için işverenin belirli bir olgu gözetilerek işçiye diğerlerinden farklı ve kasıtlı bir uygulamasının bulunması şarttır. Sırf işçinin ücretine zam yapılmaması halinin değinilen madde kapsamında değerlendirilerek tazminata hükmedilmesini haklı kılmaz.
İşverenin eşit davranma ile ilgili hükümlere aykırı davrandığını işçi ispat etmekle yükümlüdür. Ancak, işçi bir ihlalin varlığı ihtimalini güçlü bir biçimde gösteren bir durumu ortaya koyduğunda, işveren böyle bir ihlalin mevcut olmadığını ispat etmekle yükümlü olur.
Eşit davranılmayan işçi tazminat alır
Eşit davranma ilkesi tüm hukuk alanında geçerli olup, iş hukuku bakımından işverene işyerinde çalışan işçiler arasında haklı ve objektif bir sebep olmadıkça farklı davranmama borcu yüklemektedir. Bu bakımdan işverenin yönetim hakkı sınırlandırılmış durumdadır. Başka bir ifadeyle işverenin ayrım yapma yasağı işyerinde çalışan işçiler arasında keyfi biçimde ayrım yapılmasını yasaklamaktadır. Bununla birlikte eşit davranma borcu tüm işçilerin hiçbir farklılık gözetilmeksizin aynı duruma getirilmesini gerektirmeyip, eşit durumdaki işçilerin farklı işleme tabi tutulmasını önlemeyi amaç edinmiştir.
Eşit davranma borcuna aykırılığı ispat yükü işçide olmakla birlikte, işçi ihlalin varlığını güçlü biçimde gösteren bir delil ileri sürdüğünde aksi işveren tarafından ispatlanmalıdır.
İş ilişkisinde veya sona ermesinde eşim davranma yükümlülüğüne aykırı davranıldığında işçi, dört aya kadar ücreti tutarındaki uygun bir tazminattan başka yoksun bırakıldığı haklarını da talep edebilir.
