Belli bir süre önce Hak ve Özgürlükler Hareketi lideri Ahmet Doğan, rafa kaldırılmış İsim Değiştirme soruşturmasını kastederek insanlığa karşı işlenen suçların zaman aşımına uğramasının mümkün olamayacağını kesin olarak belirtmiş olsa da partisi, seçmenlerine şu konulara açıklık getirmek zorunda kalacaktır:
Miting ve toplantılarda anlattığı masallar ve Lahey Adalet Divanı ile ilgili ileri sürdüğü tehditler dışında Ahmet Doğan neden cinayetlerden, işkencelerden, Türklerin mahkeme kararı olmadan Belene Toplama Kampı’na gönderilmesinden, birçok sülâlenin memleketlerinden sürülmesinden (tehcir) ve asimilasyon uygulamalarından sorumlu kişilerin hukuk önünde hesap vermesi için somut adımlar atmamıştır?
Halk arasında yayılan söylentilere göre Bulgar Sosyalist Partisi ile Hak ve Özgürlükler Hareketi arasındaki Stanişev Kabinesi bünyesinde ortak çalışma anlaşması, eritme politikasına karşı yürütülen soruşturmanın unutulmasından geçmektedir; Ama Ahmet Doğan çevresi, böyle bir anlaşmanın varlığını sürekli olarak reddetmektedir.
Mahkeme çevrelerindeki söylentilere göre ise, bu soruşturma özellikle eski komünist Başbakan Georgi Atanasov yüzünden uzatılmaktadır, çünkü hala hayatta olan tek sanık Georgi Atanasov’dır. Üst düzey bir yetkiliye göre Atanasov’un ölümünden sonra ancak bu soruşturma yeniden ele alınacak ve üzerinde çalışılma yapılacaktır.
Frognews.bg şunları hatırlatmaktadır:
“Soya Dönüş” süreci sırasında işlenen suçlarla ilgili hukuki kovuşturma, herkes tarafından bilinen “Bir No’lu” soruşturmasından bölünerek 1990 yılında başlatılmıştır. Bir yıl sonra Askeri Savcılık, Ceza Kanunun 162. maddenin 1. fıkrası uyarınca Todor Jivkov, General Dimitır Stoyanov, Petır Mladenov, Georgi Atanasov ve Penço Kubadinski’ye karşı “ırk ve din temelinde düşmanlık yayma ve kışkırtıcı faaliyetlerde bulunma” suçlamasıyla hukuki inceleme başlatmıştır. Savcılık, 1993’te bu suçlamadan vazgeçmiş ve 387. maddenin 2. fıkrası uyarınca yeni bir suçlama yöneltmiştir. Sözünü ettiğimiz soruşturma, günümüze kadar 10 defadan fazla kapatılmış ve yeniden açılmış, delil yetersizliği nedeniyle reddedilmiş ve Savcılık sistemi içersinde farklı mercilerde bekletilmiştir. Aynı zamanda “Soya Dönüş” süreci soruşturması bölünerek 5 ayrı soruşturma daha oluşturulmuştur. Fakat en büyük yavaşlatma 1995 yılında gerçekleşmiştir. Yüksek Mahkemenin Askeri Heyeti, yeni delillerin toplanması gerekçesiyle soruşturmayı reddetmiştir.
Heyet, 1984-1989 yılları arasında yapılan baskılara maruz kalan tüm mağdurlardan ifade alınması özellikle şart koşmuştur. Buna benzer imkânsız bir isteğin gerçekleştirilmesi pratik olarak mümkün değildir, çünkü tüm dünyaya dağılmış yüzlerce değil, binlerce şahidin buraya çağrılması söz konusu olmaktadır.
Vefatlarından dolayı Todor Jivkov ve Dimitır Stoyanov’a karşı açılan soruşturmalar, 1998 yılında kapatılmıştır. Daha sonra da Georgi Atanasov’a karşı yürütülen cezai soruşturma kaldırılmış, ancak 2001 yılında adı geçen eski Başbakan tekrar sanık olmuştur.
Türkiye Cumhuriyeti’nin yardımıyla şimdiye kadar 312 şahit ifade vermiş ancak 126 kişinin tam adresi belirlenemediği için yetkiler onlardan ifade alamamıştır.
Hak ve Özgürlükler Hareketi’nin isteği üzere 2007 yılının kışında Başsavcı Yardımcısı Valeri Pırvanov, Başsavcılığın bu konudaki görüşünü Meclisin İnsan ve Din Özgürlükleri Komisyonunda açıklamıştır.
Ona göre N II-048 sayılı soruşturma, yeterli delil toplandıktan sonra ve kontrolü altında olan Savcının kararına bağlı olarak yenilenebilecektir.
Avrupa Konseyi, bu konuyla ciddi olarak ilgilenmektedir. Mayıs 2006 yılında Hana Severinsen isminde bir temsilcisini Bulgaristan’a göndermiştir. Bayan Hana Severinsen, soruşturmanın bloke edildiği, kimsenin ceza almadığı, kurumların bu konuda herhangi bir faaliyet göstermediği gibi tespitlerde bulunmuştur.
