Bu yazımızda Tefsir nedir? Te’vil nedir? Aralarındaki fark nedir? Tefsir, Te’vil, Terceme ve Meal kelimelerinin anlamı hakkında kısa bilgiler paylaşacağız. Tefsir ve te’vil kelimeleri, muhtelif zamanlarda birbirlerinin yerine kullanılmış olsalar da aynı şeyler değildir. Zira tefsir, te’vilden daha geneldir, daha önce kullanılmıştır. Mâna ile değil lafızla ilgilidir.
TEFSİR, MEAL ve TERCÜME
ULÛMU’L KUR’AN (Giriş) -3-
İlhadi tefsirin ne olduğu hakkında, tanımı ve muhtevasını kısaca açıklayan, İLHADİ TEFSİR başlıklı yazıyla devam eden yazı dizimize “Tefsir, Meal-Te’vil ve Tercüme hakkında bilgi verecek yazımızla devam ediyoruz.
Bu yazımızda Tefsir nedir? Te’vil nedir? Aralarındaki fark nedir?
Tefsir, Te’vil, Terceme ve Meal kelimelerinin anlamı hakkında mümkün olduğu kadar kısa bilgileri sizlerle paylaşacağız.
Tefsir, te’vil, terceme vb. kavramlar, Kur’an’ı anlamak isteyen kişinin, (konunun otoritelerince belirlenen kıstaslarda olması gerektiği gibi) bilmesi gereken zarurî kavramlardır.
Bu kavramların Lüğavi ve ıstılahi manalarını işleyerek başlamak isterim:
a) Tefsir Lügatte: Beyan etmek, keşfetmek, izhar etmek ve üzeri kapalı bir şeyi açmak anlamındadır.
Istilahta ise: Müşkil olan lafızdan murad edilen şeyi keşfetmek anlamına geliyorsa da alimler arasındaki yaygın anlamı: “Kur’ân-ı Kerim’in manalarını keşfetmek ondaki müşkil ve garib lafızlardan kastedilen şeyi beyan etmek” demektir.
b) Te’vil Lügatte: “Evl” kökünden gelen ve “Geri dönme” anlamına gelen bir masdardır. “Açıklamak ve beyan etmek” anlamını da ifade etmektedir.
Istilahta ise: Görünürde birbiriyle uyumlu iki ihtimalden birine mânayı yöneltmektir. Yani “Ayette muhtemel mânalardan birini vermektir.”
Tefsir ve te’vil kelimeleri, muhtelif zamanlarda birbirlerinin yerine kullanılmış olsalar da aynı şeyler değildir. Zira tefsir, te’vilden daha geneldir, daha önce kullanılmıştır. Mâna ile değil lafızla ilgilidir.
Te’vil, makbul olma ve olmama bakımından iki kısma ayrılır. Kendisine bakıldığında hoş olmayan, âyetin ilerisi ve gerisiyle (siyak-sibak) uyumu olmayan ve delillerinde tutarlılık bulunmayan te’vil geçersiz sayılır.
HARFİ veya LAFZî Tercüme ile TEFSİRİ Tercüme
Tercümenin kısımlarından olan Harfi veya Lafzî tercüme ile Tefsiri Tercümenin tanımı nedir?
Terceme Lügatte: Değişik anlamların yanısıra “Bir kelamı bir dilden başka bir dile çevirmek” demektir.
Istilahta ise: “Bir kelamin manasını diğer bir lisanda dengi bir tabir ile aynen ifade etmektir.” Buna göre bir dilden diğer bir dile ter ceme yapılırken, kelamın bütün mâna ve maksatlarına itina gösterilmesi icap etmektedir.
Terceme iki kısımda incelenebilir: Harfi veya Lafzi terceme, Manevi veya Tefsiri terceme.
1- Harfi veya Lafzi terceme: Aslına benzemesi gözetilen, başka bir deyimle eş anlamlılardan birinin yerine konulmasını hedefleyen tercemedir. Lafızları çeşitli yönlerden incelenmesini gerektiren zor bir terceme türüdür.
2- Tefsiri terceme: Aslına benzemesi gözetilmeyen tercemedir.
Bunda asıl gaye, mânanın güzel bir şekilde ifade edilmesi olduğu İçin uygulaması kolaydır. Üstelik Harfi tercemeye tercih edilmiştir.
Kur’an’ın tercemesinin yapılıp yapılamayacağı hususunda İslam alimleri farklı görüşler öne sürmüşlerdir. Fakat hepsinin icma’ ve ittifak ettikleri nokta Kur’ân’ın Harfi tercemesinin yapılamayacağıdır. Buna karşılık Tefsiri tercemenin yapılmasına izin verilmiştir.
Daha fazla uzamasın diye son olarak Meal kavramı ve Te’vil ile arasındaki siğa farkını da işleyerek bu yazıyı da bitirelim inşallah.
Meal Lügatte: “Evl” kökünden (masdar-ı mimi) mimli masdar olup, “Bir şeyin varacağı yer ve gaye ” anlamına gelmektedir.
Istilahta ise: “Bir sözün anlamının her yönüyle aynen değil de biraz noksanıyla ifade edilmesi” demektir.
Kur’ân-ı Kerîm tercemeleri için kullanılan “Meal” kelimesi, onu aynen tercemeye imkân olmadığı için kullanılan, daha doğrusu yapılan işte bir eksikliğin mevcut olduğunu belirtmektedir.
Bu yüzden “Meal” kelimesi Kur’ân tercemelerinde daha yaygın ve geçerli bir terim olarak kullanılmaktadır.
M. Burhan Hedbî
