Orta Asya Türk geleneğini yaşatan atalarımızdan bir anı ile başlamak istiyorum.
İnebeyli Köyünde bir babaanne yabanda eğilmiş bir bitki topluyor. Oradan geçen bir akrabası soruyor:
-Ebe, ne topluyorsun?
Babaanne cevap veriyor:
-Gurban olurum. Torunum Ese’ye göz değmesin diye üzerlik topluyorum.
Ülkemizde özellikle Orta Anadolu’da yetişir. Şereflikoçhisar iklim ve toprağı üzerlik bitkisinin yetişmesi için elverişlidir. Mayıs ayı ile Haziran ayları arasında çiçek açan tohumlu bir bitkidir.
Sonbahara doğru olgunlaşan kapsüllerin içinde 3-4 mm uzunluğunda üçgen piramit şeklinde kahverengi ve siyah tohumlar bulunur. Bitkinin boyu 70 cm’ye kadar uzayabilir. Üzerlik otu fosforik asit bakımından zengin topraklarda yetişir. Fosforik topraklar eski yaşam alanlarının olduğu yerler olarak arkeoloji kayıtlarda geçmektedir. Fosfor bakımından çok zengin bir bitki olduğu için birçok hastalığın tedavisinde kullanılır. İnsan yaşamının olmadığı yerde bitmez. Dalları, kökleri ve tohumları dövme, boyama ve tedavide kullanılır.
Üzerlik otu sırrı nedir?
Türklerde; kem gözleri, belaları, nazara karşı koruduğu düşünülerek yakılır ve tütsü yapılır. Bir tutam tuz, biraz üzerlik tohumu, biraz çörek otu ve kuru soğan kabuğu bir kapta yakılarak nazara karşı korunmak amacıyla evin içinde dolaştırılır. Bu kötü koku ile negatif enerji atılır.
Üzerlik tohumu yakılırken mani söylenir.
“Üzerliği üzerler,
Uzun yola dizerler,
Sana nazar edenin,
Gözlerini büzerler.”
Tohumlar itinayla toplanıp renkli, atık kumaş parçaları ile ipe dizilir, geometrik şekiller verilerek bir tahta parçasına asılır ve kurutulur. Evlerin, dükkanların duvarlarına hem süsü eşyası hem de nazardan koruması için asılır. Anadolu’da çeşitli şekiller ile boyanarak takı şeklini de almaktadır. Köy evlerinin başlıca süsüdür. Ruh ve beden köprüsü kurulur. Aslında Şaman geleneğidir. Annem yapardı. Bizim için ise oyun ve hobiydi. Sufi’lerin vazgeçilmezi olduğu 3. Gözün açılmasını sağladığı söylenir.
Geleneksel tıpta ve modern tıpta üzerlik otu
Geleneksel tıpta, tohumu ile ön plana çıkmaktadır. Kurt düşürücü, sakinleştirici, terletici, adet söktürücü özeliği bulunmaktadır. Modern tıp da ise kardiyovasküler etkilere sahiptir.
Kaynaklar gösteriyor ki; 15. yüzyıla ait bir tıp kitabında, boğaz ve karın ağrılarına karşı, siğil, ciğer hastalıkları tedavisinde ve ağrı kesici, ateş düşürücü özelliklerinin olduğu belirtilmektedir. Günümüzde depresyona karşı etkili olduğu kanısına varılmıştır. Tohumların yanması ile ortaya çıkan dumanın bakteri, küf, parazitlerin gelişimini engellediği, anti bakteriyel etkisi olduğu araştırmacılar tarafından rapor edilmiştir.
Üzerlik otu çayı ve faydaları
Bir çay kaşığı tohum fincan içerisine konularak üzerine sıcak su dökülür ve 10 dakika demlendikten sonra içilir.
Nefes yolları hastalıkları, kan pıhtılaşması, damar tıkanması üzerinde etkilidir.
Kalp çarpıntısını önler.
Ağrıları dindirir.
Gözleri kuvvetlendirir. Sinirleri yatıştırır. Histeriye iyi gelir.
Her yıl Mayıs ayında topraklarımızda çiçek açan sonbaharda tohumlanan yıllardır kendi haline bıraktığımız bu bitkiden faydalanmak için kucak kucak toplayıp getirelim.
Şu günlerde yaşadığımız, tarihin en büyük ölümcül salgını koronavirüs, doğaya zarar veren insanoğluna bir uyarı olsa gerek. Eskiden değer verdiğimiz doğaya sarılmamız ve doğanın isyanına son vermesi umuduyla.
