Zika, deng, sarıhumma ve Batı Nil virüsü gibi sivrisineklerle bulaşan bir tropikal bir virüstür.
İlk defa 1947’ de Uganda’ da Zika ormanında maymunlarda tespit edilmiş olup adını buradan alır.
Asya ve Afrika’ da sık görülen bir enfeksiyondur fakat ağır bir hastalığa yol açmadığından fazla önemsenmemiştir.
2015 Mayıs ayında Brezilya’ da başlayan hastalık bugüne kadar Amerika kıtasında Kanada ve Şili dışında bütün ülkelerde görüldü.
Virüsün hızla yayılmasının sebebi insanların virüse karşı bağışıklıklarının olmamasıdır.
Zika sessiz seyrediyor
Zika virüsü, bulaştığı insanların yüzde 80’ inde herhangi bir belirtiye yol açmıyor yani hastalık fark edilmeden geçirilmiş oluyor.
Yüzde 20 insanda ise bir hafta içinde tamamen düzelen ateş, deri döküntüsü, eklem ağrıları ile bazen göz iltihabı (konjunktivit) ve baş ağrısına sebep olabiliyor.
Seyrek olarak bazı hastalarda enfeksiyondan sonra Gullian Barre sendromu da görülebiliyor.
Zika virüsü, deng, sarıhumma ve chikungunya virüslerini de bulaştıran Aedes türü sivrisineklerle yayılıyor.
Tropikal ve suptropikal bölgelerde yaşayan bu sivrisinek türünün küçük su birikintilerinde üreyebilmesi ve insanları gündüzleri de sokabilmesi ürkütücü olmakla beraber çok uzak mesafelere ulaşamaması virüslerin daha hızlı yayılmasını da engelliyor.
Hastalık insandan insana geçmiyor, kan nakli ve semen vasıtasıyla bulaşabileceğine dair birer örnek vaka var.
Virüs, dişi sivrisineklerin önce hasta insanları ve daha sonra başka insanları sokmasıyla bulaşıyor.
Mikrosefali zikadan mı?
Brezilya’ da senede 3 milyon bebek dünyaya gelir ve bunların sadece 150 kadarında mikrosefali görülürken son aylarda 4 bine yakın bebekte mikrosefali görülmesi bu doğum kusurunun zika ile ilgili olabileceği ihtimalini ortaya çıkardı.
Bebeklerin veya annelerin bazılarında zika virüsü tespit edilmiş olmakla beraber bu virüslerinin mikrosefaliye sebep olduğu henüz ispatlanmış değil.
Daha önce Zika görülmüş olan ülkelerde mikrosefali doğumlarda bir artış olmadığı biliniyor.
Bazı annelerin daha hassas olup olmadıkları ve hangi gebelik aylarının daha tehlikeli olduğu da belli değil ama ilk üç aydaki enfeksiyonların daha riskli olduğu düşünülüyor.
Zika ile beraber başka bir virüs enfeksiyonu ihtimali üzerinde de duruluyor.
Zikanın ekonomik boyutları da var
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), pazartesi zika enfeksiyonunu ve artan mikrosefali vakalarının bununla ilişkisini tartışmak için toplantı yapacak ve dünya çapında acil bir durum olup olmadığı kararı alacak.
DSÖ, geçen sene Ebola salgınında bu tür kararı 1000′ den fazla insan öldükten sonra aldığı için çok eleştirilmişti.
Gel gelelim böyle bir kararın ekonomik boyutları da var.
Bir salgın veya acil durum kararı Brezilya’ da yapılacak 2016 Yaz Olimpiyat Oyunları’ nı ciddi şekilde etkileyebilir.
Oyunların 5 ağustosta yani sivrisinekler için uygun olmayan serin ve kuru bir mevsimde (Brezilya’ nın kış mevsiminde) başlaması yüreklere su serpiyor.
El Salvador’ da kadınlardan 2018’ e kadar hamile kalmamalarının istenmesi ve Kanada’ da zika bölgesinden gelenlerin kan bağışlarının kabul edilmemesi dünyadaki paniğin büyüklüğünü göstermesi bakımından çok öenmli.
Mikrosefali sebepleri
Mikrosefali seyrek görülen bir doğumsal kusurdur ve kızamıkçık, sitomegalo virüs ve toksoplazma enfeksiyonları, fetüsün alkol, cıva veya radyasyonla zehirlenmesi, annede ağır beslenme bozukluğu ve diyabet gibi sebepleri de bil,niyor.
Down sendromu da dâhil olmak üzere birçok gen mutasyonu ile de ortaya çıkabiliyor.
Mikrosefalili bebekler çoğu zaman ya anne karnında veya doğum sırasında ölüyor, yaşayanlar ise çok zorlukla hayatta tutulabiliyor.
Teşhis için bir test henüz geliştirilemedi
Hastalığın teşhisi için özel bir test henüz yok. Zika, deng ve sarıhumma virüslerine çok yakın olduğu için antikor ölümlerinde çapraz reaksiyonlara bağlı yanlış pozitif sonuçlar elde edilebilir.
Kesin teşhis enfeksiyonun ilk haftasında alınacak bir kan veya doku örneğinde virüsün moleküler yöntemlerle gösterilmesiyle mümkün oluyor.
İlacı ve aşısı yok
Zika virüslerine karşı etkili herhangi bir ilaç veya koruyucu bir aşısı da yok.
Bu aşamada yapılabilecek tek şey sivrisineklerle mücadele etmek ve sivrisinek sokmalarına karşı gereken tedbirleri (sinek kovuxu spreyler, kapalı kıyafetler, cibinlik vb) almak önem kazanıyor.
Gelelim neticeye
Şu durumda Türkiye ve Avrupa ülkeleri için bir zika virüs tehlikesi bulunmuyor.
Hamile olan veya hamile olması ihtimali bulunan kadınların zika enfeksiyonunun yaygın görüldüğü ülkelere gitmesi sakıncalıdır ve zaten birçok uçak şirketi bu durumlarını ispat edenlerin biletleri geri almaktadır.
Bilmeden Güney Amerika’ ya seyahat etmiş gebe kadınların dönüşlerinde doktorlarına danışmaları uygun olacaktır.
