Dünkü yazım, Yeni Anayasa Platformu’nun Beylikdüzü’ndeki toplantısı üzerineydi. Bugün bu bağlamda, taleplerden söz eden bir yazıyla devam ediyorum.
Anayasa, devletin toplumla ve devletin kendi kurumları ile arasındaki ilişkileri genel hatlarıyla belirleyen bir siyasi ve hukuki metindir. Bu genel tanımdan da anlaşılacağı üzere, anayasa, bir sözleşmedir. Birey, bu sözleşmenin asli tarafıdır.
O halde bir birey olarak, 12 Eylül faşizminin ürünü olan anayasanın çöpe atılmasını ve yeni bir demokratik anayasa yapılmasını talep ediyor ve ana başlıklar halinde de kimi önerilerimi sıralıyorum. Konuya ilgi duyan her bireyin, böyle bir beyin jimnastiği yapmasını da öneriyorum. Katılmadan, talep etmeden kimsenin bize bir hak vereceği de yok!
Taleplerin dile getirilmesi başkadır, bu taleplerin hukuki bir metin haline getirilmesi hususu başkadır. İlki, bütün toplumu ilgilendiren bir siyasi talepler dizgesini oluştururken, ikincisi, başta hukukçuluk olmak üzere başka alanlarda belli bir uzmanlığı gerektiren ve anayasaya nihai şeklini veren metni oluşturmaktadır.
Siyasi Partiler Yasası, Seçim Yasası, CMUK, Ceza Yasası, İdari Yargı, Askeri Yargı, TSK, eğitim, sağlık gibi daha birçok yasa ve kurum yapıları, yeni anayasanın ruhu ve perspektifi doğrultusunda reforme edilmeli.
Elbette iyi bir anayasa yapmak yetmiyor. Bunun uygulamasını yapacak zihniyetin de dönüşmesi gerekiyor. Fakat her şey aynı anda olamayacağı için, özellikle bilinç-kültür alanındaki değişimler, doğası gereği bir süreci gerekli kılıyor. Hayat akıyor ve zihniyet değişimini beklemek gibi absürt bir duruma düşmektense, yine de bir yerden başlamak gerekiyor. İşte Türkiye için aciliyet teşkil eden o yerin, yeni bir anayasa yapmaktan geçtiği gün gibi aşikâr! Yeni bir demokratik anayasa yapabilmek, zaten toplumda demokratik yönde ciddi bir değişim isteğinin olduğunu da gösterir ki, bu durum, genel toplumsal zihniyet açısından da bir olumluluğa işarettir.
Anayasa hazırlanış ve kabulü yöntemleri, geniş bir konu. Şu kadarını söyleyeyim ki, anayasanın mutlak bir toplumsal mutabakatla hazırlanması mümkün olmadığı gibi, zorunlu da değildir.
Önerilerime gelince:
1) Anayasa, toplumdaki bütün kimlikleri kapsayan ve bunları insan hakları temelinde sentezleyerek kimliksizliğe ulaştıran bir anayasa olmalı. Bu kimliksiz anayasanın eğer bir kimlikle anılması gerekiyorsa, o da, bu anayasanın kimliğinin içeriğiyle, biçimiyle demokratik olmasıdır.
2) Anayasa, devleti değil, bireyi esas almalı.
3) Anayasa metninde asli veya tali, kurucu unsur diye hiçbir belirlemede bulunulmamalı.
4) Anayasada Atatürk ilke ve inkılâpları gibi dönemsel siyasi belirlemelere ve bunlara bağlılığa yer verilmemeli.
5) İnsan hakları evrensel hukuku, anayasanın ruhunu oluşturmalı.
6) Anayasa, toplumdaki bütün kimliklere ve bireylere eşit uzaklıkta durarak onların özgürlüğünü, haklarını ve güvenliğini sağlayıcı olmalı.
7) İnanç özgürlüğü, inanlar kadar inanmayanlar için de özgürlük olmalı. Devlet, bütün inanç gruplarına ve inançsızlara karşı eşit mesafede durmalı ve onların inançlarını özgürce ifade etmelerinin teminatı olmalı. Nüfus kâğıtlarında din hanesi olmamalı.
8) Din dersleri, ilköğretimde zorunlu ders olmaktan çıkarılmalı.
9) Diyanet İşleri Başkanlığı kaldırılmalı.
10) YÖK kaldırılmalı.
11) Milli Güvenlik Kurulu, anayasal bir kurum olmaktan çıkarılmalı ve Genelkurmay, Savunma Bakanlığı’na bağlanmalı. Ve askerlik için bireye vicdani ret hakkı tanınmalı.
12) Askeri harcamalar, Sayıştay tarafından denetlenmeli ve harcama yetkisi, nihai olarak TBMM’de olmalı.
13) Kadın, çocuk ve engelliler için pozitif ayrımcılık yapılmalı.
14) İşçi ve memur haklarını gözeten, işçi-işveren ilişkilerinde hak ve adaleti esas alan bir anayasa olmalı.
15) Çevreci bir anayasa olmalı. Diğer bütün canlıların yaşam haklarına saygılı ve hatta onları korumacı bir anayasa olmalı.
16) Parlamenter sistemi esas alan bir anayasa olmalı.
17) Yerel yönetimleri güçlendiren, etkinliğini ve verimliliğini artıran bir anayasa olmalı.
İlk aklıma gelenler bunlar. Kaldı ki, bu talepler bana ait orijinal fikirler de değil. Birçok kişi, birçok kez bunları dile getirmiş olabilir. Daha çok dile getirmek dileğiyle….
Sonuç olarak anayasa, demokratik bir devlet yapısını, bireyin ve toplumun refahını, özgürlüğünü ve mutluluğunu hedefleyen bir ruha sahip olmalı.
