Kara Ulaştırma Ekonomisi Açısından Taşıtlarda Yakıt Ekonomisine Etki Eden Faktörler
Belirli bir km ye göre kara ulaştırma ekonomisi açısından taşıtların yakıt ekonomisine taşıtın tasarımından teknik özelliklerine, yol ve iklim şartlarından sürücü alışkanlık ve tecrübelerine kadar bir çok faktör etki etmektedir. Bu faktörleri beş ana kategoride ele alabiliriz:
1. Taşıta İlişkin Faktörler
2. Yola İlişkin Faktörler
3. Kullanıcıya İlişkin Faktörler
4. Çevresel Etkenlere İlişkin Faktörler
5- Yakıt Türlerine İlişkin Faktörler
Şimdi bunları teker teker ele alabiliriz.
1. Taşıta İlişkin Faktörler
Temel olarak taşıtın teknik performansına ilişkin bu faktörleri, altı alt başlıkta ele alabiliriz.
a) Taşıtın büyüklüğü ve/veya yükü
Taşıtın büyüklüğü doğal olarak bir ağırlık oluşturacaktır. Büyüklük sadece ağırlık açısından değil aynı zamanda mm. başıda düşen hava veya sürtünme katsayısını da artıracağından taşıtın büyüklüğü iki yönden yakıt tüketimine etkide bulunur.
Bunun yanında aynı büyüklükteki taşıtlar açısından baktığımızda taşıtın dolu veya boş olması da yine yakıt tüketimini doğrudan etkileyecektir.
b) Motor yapısı ve motor sistemi ve motorun çalışma şartları
Tek zamanlı mı dört zamanlı mı, Tek pistonlu mu çok pistonlu mu, bu özellikler de yine yakıtı doğrudan etkileyecektir. Ayrıca motorun bakımı ve performansı yakıt sarfiyatında etkili olacaktır. Yine hava filtresinin temizliği de yakıt sarfiyatı üzerinde etkilidir.
c) Taşıt Aktarma Organlarının yapısı ve performansı:
Aktarma organlarının türü, kalitesi, dayanıklılığı, tasarımı, performansı. Manuel vites olsun otomatik vites olsun, debriyaj baskı balatasının kavrama gücü ve performansı, fren sistemi ve elemanlarının yapı ve performans özellikleri.
d) Taşıt (aero-dinamik) Tasarımına İlişkin Faktörler
Taşıtın görünüş, estetik veya dış fiziksel özelliklerinin (tasarımının) rüzgar vb. dirençlere karşı yük ve hız üzerindeki performansı.
e) Lastik Yapısı, Tasarımı ve Performansı:
– Lastiğin taban genişliği ve çapı
– Lastiğin taban yüzey yapısı (diyagonal mi, radyal mi, dış taban şekli, oluklu mu, asimetrik mi)
– Lastiğin kimyasal bileşimi,
Özellikle yol asfalt yapısına göre, genel iklim şartlarına göre doğru (mantıklı) lastik kullanımını gerektirmektedir. Pek doğal olarak hız için üretilmiş lastiğin arazi şartlarında, arazi için üretilmiş lastiğin asfalt yollarda performansı doğrudan yakıtı etkileyecektir.
f) Taşıt kullanımını kolaylaştıracak teknik veya teknolojiler. Bu teknolojiler de yine yakıt sarfiyatını azaltacaktır. Özellikle otomatik vitesli taşıtlar, hidrolik direksiyonlar, özellikle de yakıt konvektörleri yakıt sarfiyatını azaltacaktır.
Yalnız burada kilimalar da taşıt kullanımını kolaylaştırsa da yakıt üzerinde olumsuz etkisi bulunmaktadır. Burada cam açma sürtünme katsayısının hıza etkisi ile klimanın yakıt sarfiyatı üzerindeki etkisinin takdirini sürücü kendisi yapacaktır.
2. Yola İlişkin Faktörler
a) Yol satıh kaplama türü veya malzemesine İlişkin Faktörler (Yol yapısı ve yol kaplamasına ilişkin faktörler)
b) Yatay düşey işaretlemelere ilişkin faktörler (İşaretlemelerin niteliği ve niceliği) Tabelalar, sinyalizasyon ve buton ve/veya kasisleme türleri
3. Kullanıcıya İlişkin Faktörler
Taşıt sürücüsünün genel motorlu taşıt kullanma becerisi ve tecrübesi
Taşıt sürücüsünün o (kullanmakta olduğu) araca yönelik tecrübesi, alışkanlığı ve becerisi)
Sürücünün bedensel ver ruhsal sağlık durumu (Genel Sağlık durumu ve o anki sağlık durumu)
Sürcünün ekonomik, sosyal kültürel durumu
İnformel yollarla edinilmiş (hatalı) sürüş tecrübe teknik ve bilgileri
Özellikle bazı alışkanlıklar kalıp olarak uygulanmakta bu alışkanlıkların yakıt ve performans açısından sonucu incelenmemektedir. Kullanıcıya ilişkin öneri olarak aşağıdaki hususları belirtebiliriz.
4. Çevresel Etkenlere İlişkin Faktörler
Eğimi veya topografik yapısı
İklim yapısı Mevsimlik ve günlük hava şartları
Gündüz gece faktörünün sürücü üzerindeki kişiye göre pozitif ve negatif etkileri
5. Yakıt Türlerine İlişkin Faktörler
Temel olarak motorlu taşıtlar bir çok yakıt veya enerji kullanmaktadır. Bunlar, petrol ve petrol ürünleri, doğal gazlar, güneş enejisi, buhar enerji vb. türlerdir.
– Benzin ve benzin türevleri
Kalitelerine göre oktan sayısına göre benzin türleri. Yüksek oktanlı benzinler daha verimli bir sürüş sağlar.
– Dizel Motorin türleri ve kalitesi (setan sayısı)
– Gaz yakıt türleri, Örneğin LPG veya doğal gaz yakıtların Litre bazında yakıt ekonomisi açısından benzine göre avantajı % 42.8 dir. (Yenitepe, Akdeniz, http://iats09.karabuk.edu.tr/press/bildiriler_pdf/IATS09_07-01_1493.pdf 2009 (Er.Tar. 2010)
– Hibrit yakıtlar
– Elektirik (güneş enerjisi kaynaklı ve şehir eletrik şebekesinden şarj edilebilen motorlu araçlar.
– Katı yakıt enerjisiyla çalışan motorlu taşıtlar
Not:
Bu yazı, http://www.bilgiagi.net, http://www.bilgievreni.com, http://www.gazetecanik.com, http://www.kamudanhaber.com, http://www.siyasalforum.net, http://www.gercekgazete.web.tr, http://www.ahmetfidan.com ile, Gerçek Gazete, Balıkesir Demokrat, Gazete Canik vb. kağıt bası gazetelerinde yayınlanmaktadır. Yazarın izni olmaksızın başka hiçbir yayın organında kaynak veya dipnot göstermeksizin kısmen veya tamamen alınamaz, çoğaltılamaz.
