İnsanların soğuğa duyarlılıkları da tepkileri de çok farklıdır. Kimi insan dokuz kat giyinse de yazın bile üşür, kimisi ise deprem profesörü Şener Üşümezsoy gibi kışın ortasında kısa kollu atletle gezer dolaşır.
İnsanların üşüyen yerleri de değişiktir. Kiminin elleri buz gibidir. Kiminin başı soğuğa hassastır. Kimi ayaklarından, kimi kulaklarından, kimi burnundan üşür.
Kiminin de içi yanar, ama dışı serindir türküdeki gibi:
‘’Söğüdün yaprağı narindir narin
İçerim yanıyor dışarım serin’’
Şener Hoca’nın soyadından da anlaşılacağı gibi, soğuktan etkilenme daha çok kalıtsal ve yapısal bir özelliktir, bir rahatsızlık belirtisi değildir, ama bazen bir hastalık olarak da karşımıza çıkabilir ki bu, Raynaud hastalığıdır.
RAYNAUD HASTALIĞI
Raynaud hastalığı ilk kez 1862’ de Maurice Raynaud isimli Fransız doktor tarafından tanımlanmıştır. Okunuşu Reyno ! şeklindedir.
Bu hastalıkta, soğuğa maruz kalan el ve ayak parmaklarında üşüme, ağrı, hissizlik ve karıncalanama, iğnelenme… gibi belirtiler vardır.
Parmak derisinde önce solukluk, sonra morarma ve kızarma şeklinde renk değişiklikleri de gelişir.
Hastalık, en çok el ve ayak parmaklarında ortaya çıkmakla beraber, daha seyrek olarak burun, kulak, çene gibi kısımlarda da görülebilir. Soğuk havadan başka heyecanlanmak da belirtilere yol açabilmektedir.
Deri, damarlar büzüldüğü ve kan akımı azaldığı için önce soluklaşır. Daha sonra dolaşım bozukluğuna bağlı olarak morarma başlar. Damarlar genişleyip kan akımı tekrar normale dönünce de deri kızarır.
Çok soğuk havada ellerimizin üşümesi son derecede tabii bir olaydır. Vücudumuz soğuğa maruz kaldığında, vücut iç ısısının düşmesini önlemek için el ve ayak derisi altındaki damarları daraltır ve böylece buralara giden kan miktarını azaltılmaya çalışır.
Bu da bizim üşümemize neden olur. Raynaud hastalığı ismiyle bilinen durumda ise bu normal vücut cevabının çok abartılı olması söz konusudur.
Ataklar bir dakikadan kısa sürebileceği gibi bazen birkaç saat de devam edebilir. Atakların sayısı ve süresi uzadıkça kanlanmanın bozulmasına bağlı olarak deride incelme, derialtı dokusunda zayıflama ve parmaklarda incelme, tırnak uzamasında gecikme, parmakta ülser oluşumu gibi ciddi değişiklikler de meydana gelebilir.
Kadınları daha çok seviyor
Çeşitli araştırmalara göre hastaların %70-90’ı kadınlardır. 15-40 yaşlara arasında daha çok görülür.
Matkap, elektrikli testere, çim biçme makineleri… gibi titreşimli alet ve daktilo kullananlarda, piyano çalanlarda, sigara içen erkeklerde ve alkol içen kadınlarda da görülme ihtimali daha fazladır.
Vinil kloritle çalışan plastik sanayi iççilerinde ve soğuk yiyecek üretiminde çalışanlarda da daha sık rastlanır.
Sebebi belli değil
Raynaud hastalığının kesin sebebi belli değildir, bazen skleroderma, lupus, polimiyozit gibi romatizmal hastalıklarla beraber görülebilir.
Bazı yüksek tansiyon, migren, soğuk algınlığı ve doğum kontrol hapları da ataklara neden olabilir.
Teşhiste, Soğuk Su Stres Testinden yararlanılır.
Hasta ellerini 30 saniye süreyle buzlu su içinde tutar ve 5 dakikalık aralarla 45 dakika boyunca parmak ucundan ısı ölçümleri yapılır. Normalde 10 dakika içinde ısı normale dönerken, Raynaud hastalığında bu süre uzamış olarak bulunur.
Daha basit olarak, hastanın ellerinin soğuk suya batırılarak belirtilerin ortaya çıkıp çıkmadığına bakılarak da bir kanıya varılabilir.
Soğuktan korunmak çok önemli
Tedavide, el ve ayak parmaklarının ve diğer uç kısımların eldiven, çorap, kaşkol, şapka ile soğuktan korunması çok önemlidir.
Damar genişleten ilaçların da yararı vardır.
Alkol ve sigaradan uzak durulmalıdır.
Tedaviye dirençli olan hastalarda bazı cerrahi yöntemler de denenmektedir.
