Sıcak Çarpması Öncü Bir Belirti Olmadan Birdenbire Başlar
Muğla’nın Bodrum ilçesinde denizde fenalaşınca hastaneye kaldırılan, oyuncu Burçin Bildik’in eşi Zeynep Elçin Bildik’in beyin ölümünün gerçekleştirildiği bildirildi.
Oyuncu Burçin Bildik ve eşi Zeynep Elçin Bildik tatil için Bodrum’a gelmiş, Torba Plajı’nda denize giren Zeynep Elçin Bildik denizde fenalık geçirmişti. Eşi ve çevredekiler tarafından denizden çıkarılan Bildik, sağlık görevlilerinin müdahalesinin ardından Bodrum Devlet Hastanesine kaldırılmış ve ilk müdahalenin ardından yoğun bakım ünitesinde tedavi altına alınmıştı.
Bildik, olayla ilgili şunları söylemişti:
“Denizdeyken atak oluşmuş. Doktorlardan öğrendiğim kadarıyla beyin kanaması geçirmiş. Boğulma veya kalp krizi söz konusu değil. Doktorlar, bu olayın denizde değil de başka bir yerde de yaşanabileceğini söylediler. Beni seven izleyicilerimin dualarını bekliyorum.”
Medyada yer alan bu bilgilerden Zeynep Bildik’ in beyin ölümüne yol açan sebebin “sıcak çarpması” olabileceğini düşünüyorum.
Her sene bu mevsimde binlerce insanın ölümüne yol açan bu olay aslında önlenmesi ve erken tanındığında da tedavisi mümkün olan bir tablodur. Bu sebeple de sıcak çarpmasının belirtileri ve neler yapılması gerektiğinin herkes tarafından bilinmesi gerekir.
Sıcak çarpması nedir?
Sıcak çarpması, hava sıcaklığının 32 derecenin, nispi nemin yüzde 60’ ın üzerine çıktığı durumlarda görülmeye başlar. Yaşlılarda, damar sertliği ve kalp yetersizliği olanlarda, şeker hastalarında, alkoliklerde ve idrar söktürücü ilaç kullananlarda daha sık rastlanır. Sıcak çarpması, organizmanın henüz sıcaklara uyum sağlayamadığı, sıcak dalgasının ilk günlerinde daha fazla görülür ve daha tehlikelidir.
Organizmamızın dış ortam ısısının yükselmesine karşı en önemli savunma araçları, derideki damarların genişlemesi ve terleme ile sıvı kaybedilmesidir. Terleme devam ettiği sürece, yeterince su ve tuz almak şartıyla çok yüksek ısılara tahammül etmek mümkündür. Nem oranı yükseldiğinde, terleme ile olan sıvı kaybı azalmaya başlar ve böylece sıcak çarpması ihtimali artar.
Sıcak çarpması acil tedavisi gereken, çok ciddi, hayatı tehdit eden bir tablodur. Sebebi, vücudumuzdaki ısı düzenleyen sistemin, organizmanın yeterli ısı kaybını sağlayamaması sonucu vücut ısısının 41 derece üzerine çıkmasıdır. Kalp, beyin, böbrek, karaciğer gibi birçok hayati organın fonksiyonları bozulabilir.
Ani olarak ortaya çıkan baş ağrısı, baş dönmesi, konuşma bozukluğu, baygınlık, halüsinasyon (hayal görme), havale ve komaya kadar giden merkezi sinir sistemi belirtileri ile başlar.
Sıcak çarpmasının iki türü vardır:
Klasik sıcak çarpması: Yaşlılarda, damar sertliği, kalp yetersizliği, şeker hastalığı olanlarda ve alkoliklerde daha sık görülür. Sıcak dalgaları boyunca, kalp krizi ve kalp yetersizliğine bağlı ölümlerde büyük artışlar olur. İdrar söktürücü, beta-bloker cinsi kalp ve tansiyon ilaçları, antihistaminik ve bazı sinir ilaçlarını kullananlar da artmış risk altındadır.
Sıcak çarpması, öncü bir belirti olmaksızın birdenbire başlar. Bilinç kaybı erken bir işaret olabilir. Baş ağrısı, baş dönmesi, baygınlık, karın ağrıları görülebilir. Ateş yüksekliği ve bitkinlik çok tipiktir. Makattan ölçülen vücut ısısı 41 derece üzerindedir ve vücut iç ısısı 44 dereceyi geçebilir.
Deri sıcak, kuru ve kızarmıştır. Nabız hızlı, solunum zayıf ve yüzeyeldir. Kaslar gevşer, refleksler azalır. Tansiyon genellikle düşüktür. Tablonun ağırlığına göre, uyku halinden derin komaya kadar giden farklı derecelerdeki belirtiler vardır.
Efora bağlı sıcak çarpması:
İşçilerde, çiftçilerde, askerlerde, sporcularda, kazan dairesi ve dökümhane çalışanlarında görülür.
Belirti ve bulguları klasik tiptekine benzer. En önemli klinik fark, bu hastaların terleyebilmeleridir. Bundan dolayı da, vücut iç ısısı çok yüksek olmasına rağmen deri aldatıcı olarak soğuktur. Bu grupta, böbrek yetersizliği, yaygın damar içi pıhtılaşma ve kas hasarı bulguları daha sık ve ağırdır.
Tedavi:
En önemli husus, sıcak çarpması olanların erken tanınmaları ve derhal soğutulmaya başlanmalarıdır. Çok sık yapılan tehlikeli yanlışlardan biri, şuuru kapalı olan bir hastaya sıvı içirilmeye çalışılması ve soğutulmaya başlanmakta gecikilmesidir.
Hasta hemen gölge bir yere alınmalı ve elbiseleri tamamen çıkarılmalıdır. Vücut yüzeyi ıslatılmalıdır (hortumla, soğuk suya batırılmış süngerle, duş yaptırılarak…). Bir taraftan da hasta vantilatörle hava verilerek suyun buharlaşması sağlanmalıdır. Bunlar, hemen uygulandığında bazı hastaların kendilerine gelmeleri mümkündür.
Hastalar, air-conditionlu ambulanslarla en kısa zamanda bir hastaneye ulaştırılmalıdır. Soğutma işlemine hastane koşullarında buz-su banyolarında devam edilmelidir. Bu hastalar yoğun bakım ünitelerinde takip ve tedavi edilmelidir.
Sıcak çarpmasına karşı tedbirler
- Çok gerekli değilse sokağa çıkmayın(özellikle saat 11-16 arası)
- Açık renk, bol, pamuklu kıyafetler giyin
- Geniş çeperli şapka ve güneş gözlüğü kullanın
- Şemsiyeden yararlanın
- Efordan kaçının
- Sindirimi kolay yemekleri tercih edin
- Ağır, yağlı kızartmalardan kaçının
- Bol su için(ayran, soda).
- Meyve, sebze ve salatayı bol yiyin
- Alkol kullanmayın
- Fazla kahve ve çaydan uzak durun
- Sigara içmeyin
- Sık sık duş alın
