Modern dünyada çığ gibi artan astım-alerji gibi hastalıkların bağışıklık sistemini uyaran enfeksiyonların azalmasıyla ilgili olabileceğini gösteren hijyen teorisine yeni bir destek geldi.
Bağırsaklarda yaşayan parazitlerdeki azalmanın Crohn gibi enflamatuar (iltihabi) bağırsak hastalıklarının ortaya çıkmasında rol oynayabileceği ortaya çıktı.
Tufts Üniversitesi uzmanları tarafından gerçekleştirilen araştırmaya göre parazitler bağırsaklardaki faydalı mikropları enflamasyona yol açan zararlı mikroplara üstün kılarak etkili oluyorlar (1, 2).
Araştırma, Crohn hastalığı bulunan birçok insanda bulunan aynı genetik kusura (NOD2 eksikliği) sahip fareler üzerinde yapıldı.
Bu hayvanların bağırsaklarında mukus salgılayan hücrelerdeki kusur, bağırsakları zararlı bakterilere karşı koruyan mukusun daha az yapılmasına sebep oluyor.
Genetik kusuru olan farelerin bağırsaklarında enflamasyona yol açan Bacteroides sınıfından bakterilerin (B. Vulgatus) sayısında artış görülüyor.
Araştırmada, yiyeceklerine Trichuris muris (yuvarlak solucan) yumurtası eklenen farelerde mukus salgılayan hücrelerin normal işlevlerine döndükleri ve bağırsaklarda enflamasyon işaretlerinin azaldığı tespit edildi.
Bunlara ilave olarak bağırsak bakterilerinden Bacteroides’ lerin sayıları azalırken Clostridiales ailesinden olan bakterilerin ise 10 misli arttığı görüldü.
Başka bir tür parazitle Heligmosomoides polygyrus, yapılan deneylerde de benzer neticelere ulaşıldı.
İnsanlarda da aynı durum var
Aynı durumun insanlar için de geçerli olup olmadığını ortaya koymak için Malezya’ da bağırsak parazitlerine yaygın olarak rastlanılan kırsal bölge (Orang Asli) yaşayanları ile bunların çok daha az olduğu şehirde (Kuala Lumpur) yaşayanları kıyaslandı.
Enflamasyonu teşvik eden Bacteroides türünün Kuala Lumpur’ da yaşayanlarda, Clostridiales sınıfının ise Orang Asli’ de yaşayanlarda hâkim olduğu belirlendi.
Orang Asli’ de yaşayanlara bağırsak parazitlerini öldüren ilaçlar verildiğinde bu durumun değiştiği ve Bacteroides’ lerin Clostridiales türlerine göre arttığı bulundu.
İltihabi bağırsak hastalıklarının parazitlerin yaygın olarak bulunduğu ülkelerde çok seyrek olduğu biliniyordu; bu araştırma ile iltihabi bağırsak hastalıklarının ortaya çıkmasında bağırsak florasındaki değişikliklerin rolü gösterilmiş oldu.
Parazitler herkeste koruyucu değil
Bu çalışma, daha önce Crohn’ lu hastalarda parazitlerle yapılan araştırmaların sonuçlarının neden çelişkili olduğunu da açıklıyor.
Daha önce Crohn hastalarının solucan yumurtaları bulunan bir sıvıyı içmeleriyle yapılan iki araştırma ilk sonuçlar olumsuz olduğu için yarıda bırakılmıştı.
Parazitler muhtemelen sadece NOD2 gen varyasyonuna veya bağırsaklarında Bacteroides türlerinin hâkim olduğu Crohn hastalarında işe yarayabilir.
Araştırma, parazitlerin interlölin4 ve interlökin13’ ü artırdığını, bunun da enflamasyonu baskılayan yardımcı T hücrelerinin artışını uyardığını gösteriyor.
Parazitler tedavide kullanılabilir mi?
Crohn hastalığı gibi iltihabi bağırsak hastalıkları ishal, kanama, karın ağrısı, halsizlik gibi belirtilere ve bazen de bağırsak tıkanması, kilo kaybı, beslenme bozukluğu gibi ciddi komplikasyonlara yol açabiliyor.
Crohn hastalığının ortaya çıkmasında genetik ve çevresel faktörlerin rolü olduğu biliniyor ve tedavisinde bağışıklığı baskılayan ilaçlardan yararlanılıyor ama hastalığı tamamen yok eden bir tedavi yöntemi bulunmuyor.
Bağırsak parazitlerinin de zararlı olmaları dolayısıyla bunların doğrudan tedavide kullanılması akılcı olmamakla beraber parazitlerin yaptığı etkiye benzer etki yaratan yöntemlerin geliştirilmesi mümkün olabilir.
Nitekim solucan yumurtalarının otizmli çocuklarda öfke krizleri, yaramazlıkları ve tekrarlayıcı davranışlarını azaltabileceği bildirilmiştir (3).
Gelelim neticeye
Bu araştırma bana şunları düşündürdü:
BİR: Allah’ ın yaratmış olduğu her canlının dünya düzeninde bir yeri vardır ve bunların bilinçsizce yok edilmesinin daha büyük zararlara yol açması mümkündür.
İKİ: Sezaryen doğum, doğar doğmaz başlanan onlarca aşı, sık kullanılan antibiyotikler gibi sebeplerle modern dünya çocuklarının giderek daha az mikropla karşılaşıyor olmaları bağışıklık sisteminin düzenini bozarak birçok hastalığın ortaya çıkışını kolaylaştırabilir.
ÜÇ: Hiç şüphesiz ki hayatımıza pek çok kolaylıklar getiren modern hayatın henüz farkında olamadığımız ağır faturaları da olabilir.
DÖRT: Dünyanın aşı ve antibiyotiklerin girmediği bölgelerinde modern toplumların baş belası olan hastalıkların ya hiç görülmediğine veya çok seyrek rastlanmalarına dikkatinizi çekmek isterim.
Kaynaklar:
1. http://science.sciencemag.org/content/early/2016/04/13/science.aaf3229
