Tüm dünyada küçük çocuklarda ateş düşürücü ve ağrı kesici olarak en çok kullanılan ilaç parasetamoldur. Son senelerde çocukluk döneminde içilen parasetamolun astım, egzama ve saman nezlesi riskini artırabileceğini gösteren yayınların sayısı da hızla artmaktadır. Bunlar içinde en önemlisi de kısa adı ISAAC olan ve dünyanın 73 ülkesinden 6-7 yaşlarındaki 205 binden fazla çocuğa ait bilgilerin değerlendirildiği araştırmadır. Bu çalışmada 1 yaşından önce parasetamol alan çocuklarda sonraki yaşlarda astım, saman nezlesi ve egzama gibi alerjik hastalık riski daha yüksek bulunmuştur. Araştırmada parasetamol kullanımı arttıkça astım ağırlığının da artıyor olması dikkat çekicidir.
Gene ISAAC kapsamında 50 ülkeden 13-14 yaşlarındaki 320 binden fazla çocuk üzerinde yapılan çalışmada da önceki senelerde ayda en az bir defa parasetamol alan çocuklarda astım riskinin hiç almayanlara göre 2.5 misli fazla olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Hatta gebeliği sırasında parasetamol kullanan annelerin çocuklarında astım riskinin yüksek olduğunu gösteren araştırmalar da vardır.
Parasetamol-astım ilişkisi kesin olarak kanıtlanmadı
Elimizdeki bilgilerle parasetamolun astım riskini artırdığını iddia etmek doğru değil. Astımın ve alerjik hastalıkların ortaya çıkmasında genetik faktörler yanında pek çok çevresel faktörün (hava kirliliği, beslenme hataları, obezite, stres, batılı hayat tarzı, çocukluk çağı enfeksiyonları, aşırı temizlik, alerjen ve sigara dumanı maruziyeti…) de önemli rolleri olduğu unutulmamalı.
Parasetamol astım ilişkisinde aşağıdaki faktörler de mutlaka hesaba katılmalıdır:
BİR: Solunum yollarının viral enfeksiyonlarının tedavisinde en çok kullanılan ilaç parasetamoldur. Özellikle de alt solunum yolları enfeksiyonları astım için risk faktörü olarak kabul edilir. Buna göre, bu çocuklar sık parasetamol kullandıkları için değil bu viral enfeksiyonlar yüzünden astıma yakalanıyor olabilirler.
İKİ: Astımı olan veya astıma yatkın olan çocuklarda viral solunum yolları enfeksiyonlarının daha sık görülmesi ve daha uzun süreli belirtilere yol açması da daha fazla parasetamol kullanılmasının sebebi olabilir.
ÜÇ: Küçük çocuklarda Reye Sendromu ve alerji endişesinden dolayı aspirin yerine parasetamolun tercih ediliyor olması bu sonucun ortaya çıkmasında rol oynuyor olabilir.
DÖRT: Parasetamol-astım ilişkisini ortaya koyan araştırmaların tümü de ankete dayalı çalışmalardır. Bu tür araştırmaların sonuçlarına güvenerek sebep-sonuç ilişkisi çıkarmak doğru değildir
Parasetamol astım riskini nasıl artırabilir?
Teorik olarak parasetamolun astım riskini artırması mümkündür.
Parasetamol, akciğerlerde glutatyonun azalmasına yol açarak oksidatif stresi ve böylece de havayollarında enflamasyon ve daralmayı artırabilir. Glutatyonun azalmasının alerjik hastalıkların oluşumunda çok önemli rolleri olan T-2 hücrelerinin sayısını artırması da etkili olabilir.
Gelelim neticeye
Parasetamolun astım riskini artırdığı görüşünde değilim. Bunun ispatlanması için sebep-sonuç ilişkisini ortaya koyan geniş kapsamlı çalışmaların yapılması lâzım.
Küçük çocuklarda parasetamol kullanımından vazgeçilmesini doğru bulmuyorum ama çocuklara en ufak ateş yükselmesi durumunda hemen ilaç verilmesinin yanlış olduğunun da bilinmesi gerekir. Hamile anneler de özellikle de gebeliğin ilk üç ayında her türlü ilaçtan uzak durmalıdır.
