Yeşiller ve Maviler” başlıklı yazımın devamını gündemin her gün değişmesinden ve takip etmekte zorlandığımızdan dolayı… Bir türlü kaleme alamadım. Ortam sakinleştiğinde-ki daha bir süre sakinleşeceğini zannetmiyorum- devam ederim.
1990 lı yılların başları…
Sovyetler Birliği ilgililerin bildiği ama biz avam takımının bilmekte zorluk çektiği bir yöne doğru gidiyor.
Sovyet İmparatorluğuna bağlı cumhuriyetlerde halk çeşitli talepler altında miting düzenliyordu. Bunlar gayet masum, bildik isteklerdi. Hak, hukuk, adalet (ilerleyen zamanlarda) özgürlük gibi… O zamanlar demokrasi daha moda değildi!
Azerbaycan da bu akımdan en çok nasiplenenlerin başında geliyordu. Yüz binlerce halk her gün Halk Cephesi öncülüğünde Azaldık Meydanında toplanıyor, coşkuyla taleplerini seslendiriyordu.
O demir yumruk Sovyet rejimi birdenbire yumuşamış, bu tür gösterilere kendisinden beklenmeyecek derecede kucak açıyor, anlayış gösteriyordu.
Halk Cephesi Komünist Parti hariç bütün kesimlerin iştirak ettiği, adeta yılların partisi imiş gibi mitingleri gayet profesyonelce idare edip, yönlendiriyordu. Malum olduğu gibi başında Türk milliyetçisi Ebulfez Elçibey vardı.
1991 yılında daha Sovyetler Birliği resmen tarihe karışmadan Bakü’ye gittiğimde misafir olduğum arkadaşım (kendisi de bu gösterilere katılmıştı) Azaldık Meydanındaki bu gösterilerin Türkiye’den gelenler tarafından organize edildiğini ve kürsüden konuşmalar yaptığını söylemişti. Hatta en çok konuşma aralarında çalınan Mehter Marşlarından çok etkilendiğini ifade etmişti.
Nitekim her tarafta Türk bayrakları asılıydı. Sahildeki çay bahçelerinde Nilüfer’in seslendirdiği şarkılar ile Müşerref Akay’ın Türkiye’m şarkısı çalınıyordu. Zaman-zaman da Ayten Alpman’ın Memleketim şarkısını da duyuyorduk. Anlaşılan o ki; Türkiye bu konuda Azerbaycan’da öncülük ediyordu.
O yıllarda Türkiye’de Azerbaycan’daki bu hadiseleri coşkuyla karşılıyor, hayaller kuruyorduk. Türk dünyası özgürlüğüne kavuşacak ve kardeşlerimize kavuşup Türk Birliği kuracaktık.
Sonrası malum; Sovyetler Birliği yıkıldı, Azerbaycan bağımsızlığını kazandı, Elçibey Cumhurbaşkanı oldu. Sonra makamı bırakmak zorunda kaldı, yerine Haydar Aliyev geçti. Baba Aliyev’den sonra da oğul İlham Aliyev cumhurbaşkanı oldu, hala iş başında.
Bunlar işin yönetim kısmı. Azerbaycan’ın ekonomik yapılanması petrol üzerine… Dünyanın dev petrol şirketleri Bakü’ye yerleştiler, çeşitli ortaklıklar vasıtası ile petrolü kontrol eder hale geldiler. Türkiye’ye de ufak paylar verdiler. Kenarda durmasın kabilinden…
Türkler devrimden sonra Azerbaycan’da hangi konumda mı oldular? Önce eğitimle ve basınla girdiler. Peşinden ufak sermaye sahipleri ve sanatkârlar ve müteahhitler girdiler. Sonra, zaman geçtikçe Azerbaycanlılar yeni sisteme vakıf oldukça, Türkiye’den gidenlerin işi zorlaştı. Eğitim ve basın tasfiye oldu. Küçük esnaf geri döndü, müteahhitlerin ayakta kalanları hala iş yapmaya çalışıyorlar. Yani Türkiye ticarette en aşağılara indi. Kültürel faaliyetler konusunda Azeriler etkileniriz korkusuyla çok cevaz vermiyorlar. Ama Rus kültürü geçmişin ağırlığı ile hala geçerli.
Şöyle bir gözlemim olmuştu;
90’da her tarafta Türkiye’nin etkisi buram-buramken, 2003’te gittiğimde %25’lere düşmüş, 2013’te nerede ise görünmez olmuştu. Şimdi ne haldedir bilmiyorum.
Kısaca, sanat, ticaret ve kültürel faaliyetler gerilemiş yalnız bir tek şeyle kalmışız. O da Azerbaycan ordusunun askeri eğitimi.
Bir şey daha olmuş. 2000’li yılların ortalarında İsrail sistemin korunması ve silah üretimi konusunda Azerbaycan’a ayak basmış. Hala sürdürüyor.
Kısaca,
Tarihi misyonumuz ve genetik yapımızla Azerbaycan’ın teşkilatlanmasını sağlamışız. Ama Ticaret, sanayi gibi ekonomik faaliyetler ile kültürel etkileşimlerde yokuz.
Gelelim sadede,
Suriye’de ve buna bağlı olarak Kuzey Irak’ta neler oluyor? Yine tarihin tekerrürü yeni söylemlerle gün yüzünde… Terör bitecek, analar ağlamayacak, demokrasi gelecek. PKK belasından kurtulacağız. Bölge halkı bayram edecek. Terörden kurtulmayı kim istemez? Ya da pasaportsuz, yıllarca Kerkük diye ağıtlar yaktığımız yerlere barış içerisinde neden seyahat etmeyelim?
Geçen günlerde “Delphi Forumu” Süleymaniye’de bir konferans düzenledi. Bu forum sivil ve Yunanistan kökenli… Çoğunluğu batıdan olan konuşmacılar arasında Irak Kürt bölgesine kamu görevlisi sıfatıyla giden Türkiye’den Ahmet Davutoğlu da katıldı.
Yani Yunan kökenli bir forum ve katılanlar belli. Demek ki bölgedeki gelişmeler sadece terörle alakalı değil!.. İşin ekonomik boyutu arkadan geliyor.
Şimdi, verileri sayalım ve yorumunu siz okuyucularıma bırakayım.
1- Önce bölgenin etnik analizini yapalım,
Suriye’ni doğusu; Boşaltılmış ve nüfusun çoğunluğu Kürt olan bölge. Yani Kürt bölgesi haline gelmiş (şu anda 1,5 milyon civarında). Kuzey Irak zaten Kürt bölgesi… Kuzeyde de Diyarbakır.
2- Coğrafi konumunu yazalım,
Suriye’nin doğusu; Dicle nehri yani su, boş, tarıma uygun topraklar… Kuzey Irak petrolü, Fırat nehri yani su ve verimli topraklar.
Şunları da not olarak ekleyelim,
Her şey müsait. Sorun terördü. O da halledildi. (Terör emellerin gerçekleştirilmesi için vardı zaten) Geri kalan ekonomik yatırımlar. O da zaten batıda mevcut. Kavga oraların yönetim ve güvenliğinin nasıl sağlanacağı üzerine. Kavga onun kavgası. Şunu da not olarak belirtelim; Buralar Türklere, Kürtlere ve Araplara bırakılamayacak kadar değerli. Farisileri İran’a hapsetmek de var işin içinde. O zaten halledildi gibi…
Bir de,
Biz Türklerin teşkilatçılığına rağmen ekonomi, kültürel ve sanatsal iletişimlerde bir hayli zayıfız. Bunu ben değil tarih ve bilim adamları söylüyor. Yani günümüz modası ile “yumuşak güç” … Onsuz da maalesef iş neticeye varmıyor. Dünya iki yüz yıl önceki dünya değil.
Daha ne diyeyim? Geri kalan sizin hayal gücünüze kalmış.
