Evren büyük fakat hayat evrenden de büyük!
Ölümün Sonu – Cixin Liu
Üç Cisim Problemi ve Karanlık Orman’dan sonra üçlemenin son kitabı olarak Ölümün Sonu’nu okumaya başlamadan önce ilk iki kitabını mutlaka bitirin. Sonra bu 800 sayfalık ansiklopedik romanın ilk sayfasıyla son sayfasının birer “ayna” olduğunu hayal edin. Aradaki diğer sayfaların tam ortasındasınız ve okurken bu iki aynanın yansımalarındaki fraktal döngüye bakıyorsunuz. Olaylarla, kişilerle maceradan maceraya sürüklenirken makro kozmostan mikro kozmosa ışık hızı ya da “bükümsel itişli” seyahatler yapıyorsunuz. Uzayın bir köşesindeki bir zamandan girip, başka bir köşesindeki farklı bir zamandan çıkıyorsunuz. Bilgiler zihninizde bir maceraya, macera hikâyeye, hikâye bir aşk masalına, aşk masalı bir efsaneye evriliyor. Sonra, aynadaki görüntülerine daha dikkatli bakıyorsunuz ve o masalsı aşk efsanesi de bir gerçekliğe, gerçeklik yepyeni bir geleceğe ve o gelecek de zamanın dışındaki bir geçmişe dönüşüyor. Cixin Liu, gerçeklikten hayallere geçişleri kurgularken, tarih boyunca, kulaklarımızda isimleri çınlayan ünlü bilim insanları ve sanatçılardan ustalıkla faydalanıyor.
Kitap, Cixin Liu’nun yeteneğinin sınırlarının ne kadar geniş olduğunu gördüğümüz bir eser haline gelmiş. Okurken, daha sonra bir günlük olduğunu fark edeceğiniz, “Zamanın Dışında Bir Geçmişten Alıntı” ya da “Geçmişin Dışında Bir Zamandan Alıntı” şeklinde uzun açıklamalar yaptığı bölümlerde, mühendislik dersleri aldığım hissine kapıldığımı söyleyebilirim. Bir elimde hesap makinesi, diğerinde kalemle kitabın kenar boşluklarına aldığım notlarla, neredeyse her sayfasında araştırma yaptığım bir süreç yaşattı bana. Bu bilgi bombardımanı o kadar yoğun ki, zaman zaman hikâyenin önüne geçti. Kitabın ortalarından itibaren oldukça uzun tasvirlerle ve bilimsel açıklamalarla, tüm detaylar, görsel olarak hafızanıza kazınıyor. Dikkat! Bazı sabırsız ya da karşılıklı diyalogları tercih eden okuyucuların, bu bölümlerde sıkılma ihtimali olabilir. Cixin Liu okuyucu kitlesinin bilgisine, kültürüne, dikkatine, hafızasına ve tüm olay örüntülerini birleştirme becerisine çok fazla güvenmiş.
Beni en çok şaşırtan ve heyecanlandıran özelliklerinden biri de hikâyenin, İstanbul’un Fethi ile başlaması. Üçlemenin ilk kitabı Üç Cisim Problemi’ nde zaman akışının en eski tarihi 1967 yılıydı, fetih olayıyla birlikte temel kurgunun tamamı yaklaşık 1000 yıllık bir döngüye denk geliyor. Bu döngü de bana yine Arthur C. Clarke’ın “Bir Uzay Efsanesi: 2001 -2010-2061-3001 serisini hatırlatıyor. Cixin Liu da Arthur Clarke gibi, bize “Hibernasyon” yardımıyla bazıları tanıdık kalan kahramanlar ve maceralar koleksiyonunu oldukça geniş bir alana yayarak sunuyor. Kitap finalinde bin yıllık döngüye eklenen 18 milyon yılla birlikte zaman çizelgesi oldukça uzun bir bilim kurguyla karşı karşıya kalıyoruz.
Roman bittiğinde sanki tüm ünlü eserlerin en etkileyici notalarının veya kelimelerinin bir araya gelmesinden oluşmuş gibi bir doygunluk yaratıyor. Aldığı ödülleri fazlasıyla hak ediyor. Yine de ilk iki kitabın okuyucu açısından daha cazip olduğunu düşünüyorum. Benim favorilerim de onlar.
Hikâyeye gelince, bu kitaba kısa özet kesinlikle yapılamaz. Ancak şu kadarını söyleyebilirim. Ye Wenje’nin mesajı sonrasında Trisolaris Sofonları ve insanlık, Amerikan- Rus ilişkileri gibi dengeleri sürekli değişen bir ilişki başlatıyorlar. Ancak bu iki farklı gezegen evrende yalnız olmadıklarını fark ediyorlar ve ortak düşmanlarına karşı son bir işbirliği geliştiriyorlar. Bu süreçte okuyacağınız üç masala dikkat etmeniz gerekiyor:
“Yeni Kraliyet ressamı”
“Açlık Denizi”
“Prens Derin Su”
Edgar Allan Poe’nun meşhur “Girdap’a İniş” öyküsünü hatırlayın ve He’ershingenmosiken şifresini bulun. Ayrıca masalların dışında üçlü bilmeceleri de seveceğinize eminim. Nuh’un gemisi bölümünü de dikkatli okumanızda fayda var. Hikâyenin bütününe ve finaline ilişkin bağlantı noktaları ve ipuçları buralarda gömülü.
Dünya yörüngesinin mahallenin çocuk parkına döndüğü, AVM’ye gider gibi Ay yolculuğu yapıldığı günümüzde, yakında Mars Tatili Turları başlarsa şaşırmayacak bir zamana geldik. Ama yine de aklıma gelen ve Arthur C. Clarke’ın “Çocukluğun Sonu” kitabında Karellen’nin ağzından insanlığa söylenen cümle: ”“Gezegenlere bir gün hükmedebilirsiniz. Ama yıldızlar insanlara göre değil.”” dikkate değer bir uyarı… Cixin Liu bu olağanüstü kurguyu tamamen bu cümleden aldığı fikirle yaratmış gibi görünüyor.
The Guardian’daki Eylül 2020 tarihli habere göre; Game of Thrones’in ortak yaratıcıları David Benioff ve DB Weiss, Cixin Liu’nun bu üçlemesini Netflix için uyarlayacakmış. Kitabı okumakta zorlananlar için bu da iyi bir haber.
Hikâyeler o kadar doğurgan bir yapıya sahip ki, tek bir yapım ya da seriyle kalmayacak önümüzdeki yüzyıllar boyunca bir çok esere ilham kaynağı olacak.
Evrenin ve zamanın farklı boyutlarında hayatın ve ölümün, varlığın ve yokluğun, değerlerin ve sorumluluğun sorgulanışının, hafızanızın sınırlarını zorlayacağı bu enginlikte, boğulmadan bitirebilmeniz dileğiyle…
Keyifli okumalar
ALINTILAR
“Uzun süre düşündükten sonra, bu dünyaya çocukluğu getirebileceğime karar verdim ve böylece onlara hikâyelerimizi anlattım. Buradaki çocuklar hikâyelere bayıldılar. Hepsinin bir arada bulunduğu Dünyadan Masallar adında bir kitap dahi çıkardım, çok sevildi. Bu kitap ikimize ait…”
“Bütün gün boyunca kendi kendine tek bir şeyi tekrar etmişti:
Biri bana bir yıldız verdi; biri bana bir yıldız verdi; biri bana bir yıldız verdi…”
“Yaşadığımız olağandışı günlerde, hiç kimse ‘rastgele bir adam’ değildir,” dedi.
“Genç adam, şu deyişi unutma: Bir doktor ancak tedavi edilebilecek hastaları tedavi edebilir, aynı Buda’nın ancak kurtarılması gerekenleri kurtardığı gibi.”
“Çoğu kişi öldükleri güne kadar evrenin yaşadığımız dünyanın ötesinde kalan kısmına bakmaz.”
“Başka bir dünyaya sahip olmak havalı bir hırstı belki fakat onları sadece görüp dokunamıyorken anlamı neydi ki?”
“-Tamam, da biz uzay mühendisliği okumuyor muyuz? Hedefimiz Dünya’yı terk etmek.
-Gezegeni terk etmek için değil, buradaki hayatı iyileştirmek için uğraşıyoruz. “”
“Fakat eğer bir mezar taşı olacaksa, üzerinde şunu yazmasını isterdi: Dünyaya geldi; birini sevdi; ona bir yıldız verdi; ardından çekip gitti.”
“Eğer gerçekten mucize diye bir şey varsa, gerçekleşme vakti gelmiş demektir”
“Fakat en endişe verici durum ise geleceğin asıl çekiciliğinin sebebiydi: Ölümün sonunun getirilmesi”
” Gelecek için kaygılanmak, geçmişin yasını tutmak kadar abesti.”
“Dünya hayata aracı oldu ancak hayat da Dünya’yı değiştirdi. Bulunduğumuz gezegenin şu anki durumu ikisi arasındaki ilişkinin sonucu”
“Hayat, okyanustan karaya tırmandığı vakit evrimsel bir dönüm noktasına ulaştı fakat karaya çıkan ilk balıklar, balıklıklarını yitirdiler. Benzer bir şekilde insanlar gerçek anlamda uzayın bir parçası olduklarında ve Dünya ile aralarındaki bağ koptuğunda, insan olmayı bırakırlar”
“Tarihin ya da geçmişin benim tarafımdan anlatılmış bir şeklini yazmak. Bugüne kadar korunmuş birçok detay mevcut. Şişelerin içinde süzülüyorlar ve umut ediyorum ki bir gün yeni evrene ulaşacaklar.”
“İnsanlık nihayet evrenin herkesin herkesi avladığı karanlık bir orman olduğunu anladığında, bir zamanlar kamp ateşinin başında birileri çağrısına cevap versin diye ağlayan çocuk ateşi söndürdü ve karanlıkta titremeye başladı. Kıvılcımdan dahi korkar hale gelmişti.”
“Resme benzer bu dünyanın ressamının tablosu üzerine bir avuç altın tozu saçmasına benzer bir etki yaratmış. Hayatımın özetiydi bu, çaresizliğe saklanmış bir umut, soğukta hissedilen sıcaklıktı.”
“İlelebet yanacak tek deniz feneri ölümdür.”
“İnsanlar uzayda kayboldukları vakit, totaliter düzene geçmeleri sadece beş dakika sürüyor.”
“Geçmişin mutluluğu klasik müzikte yaşıyordu.”
“Evrende, ne kadar hızlı olursan ol, senden hızlı biri olacaktır; ne kadar yavaş olursan ol senden yavaş biri olacaktır.”
“Hayatta kalmaya engel olan zayıflık ve cehalet değil, kibirdir.”
“Bence sorulabilecek daha ilginç bir soru var: Onlarla daha önce karşılaştık mı?”
“Sonsuza dek sürecek hiç bir şölen yoktu. Her şeyin bir sonu vardı. Her şeyin.”
“Yıldızları birer hayalet gibi görüyoruz; yıldızların gözünde ise birer hayaletiz.”
“Carpe Diem başından beri doğru yoldu. Artık carpe için diem kalmamış olmasına karşın”
“ Arkada iz bırakmak, bir dünya yaratmaktan daha zordu. Medeniyetin sonuna geldiklerinde, yapabilecekleri tek şey uzak geçmişte – insanlık daha bir bebekken- yaptıklarını tekrarlamaktı: Kayalara yazı yazmak.”
“Zaman hakikaten en amansız kuvvetti.”
“Çocuğum korkma. Her şey olacağına varır.”
KİTAP KÜNYESİ
Adı: Ölümün Sonu
Yazar: Cixin Liu, Burak Eren (Çevirmen)
Orijinal adı: Death’s End
Baskı tarihi: Ekim 2020
Sayfa sayısı: 800
Kitabın türü: Bilim-Kurgu, Edebiyat, Roman
Yayınevi: İthaki Yayınları
