Öksürük ve soğuk algınlığı ilaçları tüm dünyada en çok satılan ilaçlardan. Hele de nezle, farenjit, tonsillit, sinüzit, bronşit… gibi solunum yolları enfeksiyonlarının çok görüldüğü şu günlerde. Üstelik bunlar ‘tezgah üstü ilaçlar’; doktor reçetesi olmadan satın alınabiliyor. Bu sebeple yanlış kullanılma ihtimalleri de daha fazla. Amerikan Gıda ve İlaç Dairesinin (FDA) bir heyeti geçtiğimiz günlerde 356 sayfalık bir rapor yayınlayarak 6 yaşından küçük çocuklara ‘öksürük ve soğuk algınlığı ilaçlarının yasaklanmasını’ tavsiye etti.
Bunlarda genellikle burun tıkanıklığını gideren ‘dekonjestan’; burun akıntısı, hapşırma gibi alerjik belirtileri geçiren ‘antihistaminik’ ile öksürüğü baskılayan ‘antitussif’ türü kimyasal maddeler bulunuyor.
Rapora göre, hem bu ilaçların etkili olduklarını gösteren kesin bilimsel kanıtlar yok ve hem de çok ciddi hatta ölümcül de olabilen yan etkilere sahipler. Amerika’ da son 35 yıl içinde en az 125 çocuğun reçetesiz satılan ve ‘tezgah üstü ilaçlar’ adıyla bilinen bu ilaçlar yüzünden öldükleri belirlenmiş; ölüm ihtimali 2 yaşından küçüklerde daha fazla.
Amerika’ da bu tür, marketlerde reçetesiz olarak satılan 800 ıvır-zıvır ilaç var. Türkiye’ de çeşit o kadar fazla değil, ama gene de yüz civarında bu tür ilaç eczane raflarında yer almakta.
Bunların tavsiye edilen dozlar aşılmadığında emniyetli oldukları ileri sürülmekle beraber, sık veya yüksek dozlarda kullanıldıklarında yan etki ve ölüm ihtimali de o nispette yüksek oluyor. Amerika’ da ilaç üreticilerinin çok satılan 14 ilacı piyasadan çekme kararı almaları boşuna değil.
Bizde de Sağlık Bakanlığı geçen sene bu ıvır-zıvır ilaçları ödeme kapsamından çıkarmıştı. Bu karar o zaman çok eleştirilmişti ama, ne kadar yerinde bir karar olduğu şimdi apaçık ortada.
Misafirlere ilaç ikramı
Soğuk algınlığı ilaçlarının hap ve şurup formları dışında bir de suda eritilerek içilen, portakal, limon veya mandalina aroması eklenmiş C vitaminli türleri de var. Bazı yörelerde, bunların misafirlere meyve suyu ikram edilir gibi sunulduğu, ağlayan çocuklara ‘gazoz’ niyetine verildiği kulaktan kulağa söylenir.
Özellikle yüksek doz C vitaminin soğuk algınlığını önlediğine yaygın şekilde inanılır, buna doktorlar da dahildir. Ancak bugüne kadar bu bilginin de gerçek olduğuna dair kesin bir kanıt elde edilememiştir. Bir de bu tür suda eriyen ilaçların hap şekillerine göre birkaç misli, hatta daha da pahalı olduklarını da unutmamak lâzım.
İlaçlarda da katkı maddeleri var
Food Magazine isimli dergide yayınlanan bir başka araştırmaya göre de, 3 yaşından küçük çocukların yiyecek ve içeceklerine konması yasaklanmış olan tatlandırıcı, renklendirici ve prezervatif özellikleri olan katkı maddelerinin bebek ve küçük çocuklara verilen ilaçlara serbestçe konduğu ve reçetesiz satılan ve öksürük kesici, ateş düşürücü… olarak kullanılan 41 ilacın sadece birinde katkı maddesi bulunmadığı ortaya çıkmış.
Rasgele seçilen bu 41 ilaçta, katkı maddesi olarak azo boyaları gibi renklendiriciler, sülfit ve benzoatlar gibi prezervatifler ve çeşitli tatlandırıcılar olduğu belirlenmiş. Hatta bu ilaçların birinde, daha önceleri anestezide kullanılan fakat 1980’ den beri yiyeceklere konması yasaklanan kloroform olduğu da anlaşılmış. İlaçlarda bulunan katkı maddelerinin miktarlarının çok düşük olması ve kısa bir süre alındıkları için fazla sorun yaratmayacakları ileri sürülse de, bunların deri döküntüsü ve alerjik reaksiyonlara, astım krizlerine, mide bozukluğu ve ishale neden olabilecekleri biliniyor. Katkı maddeleri ayrıca çocuklarda hiperaktivite, saldırganlık, uykusuzluk, sinirlilik…gibi şikayetlere neden olmakla da suçlanıyor.
Netice şu: Yok çocuğun burnu aktı… yok birkaç kere öksürdü… yok boğazı ağrıyor diye hemen ilaçlara sarılmayın. Bu hastalıkların tedavi edildiğinde bir haftada, tedavi edilmediğinde ise yedi günde geçtiğini de asla unutmayın.
