Halk arasında MR olarak bilinen “manyetik rezonans görüntüleme” yöntemi X-ışınları kullanılmadığı için riskleri ve yan etkisi olmayan bir emniyetli bir inceleme olarak bilinir.
MR, kontrast madde verilerek yani “ilaçlı” veya verilmeden de yani “ilaçsız” yapılabilir.
Bu amaçla “gadolinyum bazlı kontrast maddeler” kullanılır.
İşlemin ilaçlı yapılması görüntü kalitesini artırır, benzer yapıları olan damar ve kasların birbirinden ayrılması kolaylaşır.
Gadolinyum beyinde birikiyor
Gadolinyum bazlı “kontrast maddenin” böbrek yetersizliği olanlarda doku ve organlarda sertleşmeyle seyreden ve ölüme kadar gidebilen riski olduğu biliniyordu.
Son senelerde birçok araştırma 4 veya daha fazla MR yapılan hastaların beyinlerinde gadolinyum birikimlerine rastlandığını da ortaya koydu (1, 2, 3).
Gadolinyum damar yoluyla verildikten sonra böbrekler yoluyla atılmakla beraber eser miktarda gadolinyumun vücutta uzun süre kalması mümkün.
İnsanlar ve hayvanlar üzerinde gerçekleştirilen araştırmalar, gadolinyumun böbrek fonksiyonları normal olanlarda bile beyinde kalabileceğini ortaya koyuyor.
Tıbbi fetva kurumu FDA, halen bu kontrast maddenin birkaç kere kullanıldıktan sonra beyinde birikiyor olmasının risklerini araştırmakla meşgul, bakalım ne diyecek?
Gadolinyum böbrekleri bozuk olanlarda risklidir
Gadolinyumun daha önce böbrek bozukluğu olan bazı hastalarda kısa adı NSF (nefrojenik sistemik sklerozis) olan bir yan etkisi var (4).
Yüksek veya tekrarlayan dozlar NSF riskini artırır.
NSF’ nin başlıca belirtileri deride pullanma, kalınlaşma ve sertleşme, kırmızı veya koyu renk lekelerdir.
Eklemlerde sertleşme ve hareket güçlüğü, kalça ve kaburgalarda ağrılar, kas zayıflığı da görülebilir.
İç organlarda meydana gelen değişiklikler organ yetersizliği ve ölüme yol açabilir.
Böbrek fonksiyonları normal olan insanlarda da görüldüğü bildirilmeyen NSF’ nin bilinen bir tedavisi yoktur.
Çocuk ve gençlerde ilaçlı MR’ dan kaçınmak gerekir
Beyinde gadolinyum birikiminin ne gibi riskleri olduğu hakkında henüz elde yeterli bilgi bulunmuyor ama bunun Alzheimer, Parkinson gibi hastalıkların riskini artırabileceği endişesi dışlanmış değil.
123 hasta üzerinde yapılan bir araştırmada, ilaçlı MR’ ın çocuk ve gençlerde görüntü kalitesi üzerine bir tesiri olmadığı belirlendi (5).
Hem bu sebeple hem de gadolinyumun beyinde birikiminin uzun vadede ne gibi olumsuzluklara yol açtığı bilinemediğinden bilhassa çocuk ve gençlerde ilaçlı MR çekilmesinden uzak durmak gerekir.
Türkiye MR’ da birinci
İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı’nın (OECD) “Avrupa Birliği Sağlık İstatistikleri ve Türkiye” raporuna göre, Türkiye, manyetik rezonans görüntüleme (MR) uygulaması sıklığında birinci, bilgisayarlı görüntülemede (BT) ise Fransa’dan sonra ikinci sırada yer alıyor (6).
2013 senesinde Almanya’ da MR’ ların yüzde 42’ si kontrast madde verilerek çekilmiştir (7).
Ülkemizde MR’ ların ne kadarının ilaçlı ne kadarının ilaçsız çekildiği hakkında bir bilgim yok ama bizdeki oranın bundan çok daha yüksek olduğunu sanıyorum.
Sağlık Bakanlığı’ nın “Gadolinyum içeren kontrast maddelerin kullanımı” başlıklı yazısının tüm hekimler tarafından bir kere daha dikkatle okunmasında fayda var (8).
Gelelim neticeye
MR yönteminin tıpta bir çığır açtığına hiç şüphe yok ama bu öyle gelişigüzel kullanılacak bir inceleme de olmamalı.
Bilinçsizce yapılan tetkik ve taramaların faydadan çok zarar getirebileceği unutulmamalı.
Benim bildiğim FDA muhtemelen “Gadolinyumun beyinde birikmesinin tehlikesi ispatlanmamıştır, dolayısıyla kullanılmasında şimdilik bir sakınca yoktur” şeklinde bir karar verecektir.
FDA, şu soruma cevap versin de göreyim: “Gadolinyumun benim beynimde ne işi var arkadaş?”
Kaynaklar:
2. http://www.fda.gov/Drugs/DrugSafety/ucm455386.htm
3. http://www.fda.gov/Drugs/DrugSafety/ucm223966.htm
4. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2953218/
5. http://jnm.snmjournals.org/content/57/1/70.abstract
6. http://aa.com.tr/tr/saglik/turkiye-mr-uygulama-sikliginda-oecdde-ilk-sirada/518492
7. http://www.welt.de/gesundheit/article151982872/Beim-MRT-lagert-sich-Metall-im-Gehirn-ab.html
8. http://www.istanbuleczaciodasi.org.tr/upload/pdf/20130923_ek2.pdf
