Mamografi taramalarıyla alâkalı tartışmalar bitmiyor.
New England Journal isimli muteber tıp dergisinde yayınlanan yeni bir araştırma, ‘mamografi ile yapılan taramaların kadınlara faydadan çok zarar verdiği’ görüşünü savunanları haklı çıkaran sonuçlar ortaya koydu (1).
Araştırmada, hiçbir şikâyeti olmayan kadınlarda meme kanserinin erken teşhisi için rutin olarak uygulanan mamografilerin USA’ da son otuz senede ‘1 milyon kadına gereksiz tedaviler uygulanmasına’ sebep olduğu belirlendi.
Buna göre, mamografi taramaları ile ‘erken dönem meme kanseri’ (duktal in situ karsinom ve lokal hastalık) teşhisi konan kadınların sayısı 1976-2008 seneleri arasında iki misli aratarak 100 binde 112’ den 100 binde 234’ e çıktı. Bu, 100 bin kadında 122 vakalık mutlak artışı gösteriyor.
Bununla beraber ‘geç-dönem meme kanseri’ (bölgesel ve uzak metastazlar) teşhis edilen kadınların sayısı ise yüzde 8 azalarak 100 bin kadında 102’ den 94’ e indi. Bu, mutlak olarak 100 bin kadında 8 vakanın azaldığını gösteriyor.
Hastalık yükünün sabit olduğu varsayıldığında, erken-dönemde fazladan teşhis edilen 122 kanser vakasından sadece 8’ inin ileri dönem kansere ilerleyeceği ortaya çıkıyor.
Hormon yerine koyma tedavisi ile meme kanserinde ortaya çıkan geçici artış hariç tutulduğunda ve 40 yaşından genç olan kadınlardaki meme kanseri görülme sıklığındaki eğilim düzeltildiğinde, USA’ da son 30 senede 1 milyon 300 bin kadına aşırı teşhis konmuş oluyor.
Araştırma, 2008 senesinde 70 binden fazla kadına aşırı teşhis konduğunu ve bunun tüm meme kanserleri içindeki oranının yüzde 31 olduğunu da gösteriyor.
Araştırmanın yazarlarından Bleyer “Meme kanserinden ölümlerdeki azalma taramaların artmasına ve tedavinin daha iyi olmasına bağlanıyordu ama bu araştırma tedavinin tek olmasa bile en önemli faktör olduğunu ortaya koydu” diyor.
Araştırmaya itirazlar gecikmedi. Amerikan Kanser Derneği, bu sonuçların dikkatle değerlendirilmesi uyarısında bulunurken, Amerikan Radyoloji Derneği ise bu çalışmanın ‘yanlış bilgilendirmeye’ ve dolayısıyla da ‘birçok kadının hayatını kaybetmesine’ yol açacağını dile getirdi.
Bu araştırmayı, kadınları taramadan soğutarak sağlık harcamalarını azaltmak için düzenlenen kampanyanın bir parçası olarak görenler bile var.
Aşırı teşhis nedir?
Aşırı-teşhis (overdiagnosis) tabiri ile hiçbir zaman klinik bir belirtiye sebep olmayacak bir tümörün tarama ile saptanması kast ediliyor.
Araştırmada yer alan uzmanlardan Gilbert Welch, New York Times’ de yayınlanan ‘Kanserden kurtulanlar mı aşırı teşhis kurbanları mı?” başlıklı makalesinde şunları söylüyor (2):
“Aşırı-teşhisin zararları sürpriz değil. 6 sene önce uzun süreli randomize bir araştırma kanserlerin dörtte birinin aşırı-teşhis olduğunu göstermişti. Bu çalışma 1980’ lerde kullanılan mamografileri gösteriyor. Yeni dijital mamografiler daha fazla anormallik belirliyor ve aşırı-teşhis tahminleri de buna paralel arttı: tarama ile teşhis edilen kanserlerin üçte biri ile yarısı kadarı aşırı-teşhis.
Mamografilerin faydaları ile ilgili haberler de iç açıcı değil. 80’ li senelerde yapılan araştırmalara göre mamografiler meme kanserinden ölümleri yüzde 25 azaltıyordu. Oysa son iki senede Avrupa’ da yapılan üç araştırma bu bilgiyi kökten değiştirdi: Mamografi meme kanserinden ölümleri azaltmadaki etkisi çok azdır (yüzde 10’ un altında) ve hatta hiç yoktur.
Çok mu üzüldünüz? Üzülmeyin; iyi haberlerim de var: Avrupa’ da da Amerika’ da da meme kanserlerinden ölümler belirgin derecede azaldı. Bunun sebebi de tedaviler. Günümüzdeki tedaviler 30 sene öncekilere göre çok daha iyi.
Tedaviler iyileştikçe taramaların önemi de azalıyor
Şunu düşünün: Zatürreesi olan hastaların çoğunu tedavi edebildiğimiz için bunların erken teşhisiyle ilgilenmiyoruz. Bunun için de zatürree için bir tarama yapmıyoruz.
Artık şunu iyice biliyoruz ki: Mamografiler meme kanserinden ölümleri çok az azaltıyor ama aşırı teşhisin zararları daha önce sanılanın aksine çok daha fazla.
Meme kanserinden ölümlerin 32 senede 40 yaşın altındaki kadınlarda (bunlara çok genç oldukları için tarama yapılmaz ve kontrol grubu olarak alınabilir) yüzde 42 fakat 40’ından büyük olanlarda ise ancak yüzde 32 azalması taramanın meme kanseri ölümlerindeki azalmada etkisi olmadığının bir delili olarak gösterilebilir.
Tarama taraftarları halkı kandırıyor
Welch, tarama taraftarlarının halkı kandırdığını iddia ediyor:
“Birincisi, mamografi ile meme kanseri teşhis edilen her kadının hayatının kurtulduğunu söylüyorlar ama bu doğru değil. Bunlar esasında aşırı teşhis kurbanlarıdır.
İkincisi, meme kanserinden ölen bir kadının hayatı kanser erken teşhis edilseydi hayatı kurtulabilirdi diyorlar ama bu da gerçek dışı. Gerçek şu ki meme kanserli kadınların az bir kısmı erken teşhis edilse de bir şey fark etmiyor”.
Peki, ne yapılmalı?
“Kadınlara işin doğrusu anlatılmalı ve tercih onlara bırakılmalı. Taramaların az sayıda kadının hayatını kurtardığını kimse reddedemez ama çok fazla kadın da bu yüzden gereksiz tedaviler görüyor. Kadınlar mamografilerin fayda ve zararlarını bilerek kendileri karar vermelidir.
Tarama protokolleri aşırı-teşhisi önlemek için yeniden düzenlenmeli veya bu taramalar terk edilmelidir.
Tarama meme kanserinden ölüm riskleri yüksek olanları (meme kanseri için kuvvetli aile hikâyesi veya genetik yatkınlık) hedef almalıdır. Bunlar, taramadan en çok yararlanacak ve aşırı-teşhisin en az olacağı kadınlardır”.
Gelelim neticeye
Meme taramaları hakkında pek çok yazım var. Bunları sitemde “Kanser taramaları” başlığı altında toplu olarak bulabilirsiniz.
Ben de temelde bu araştırmanın müellifleri ile aynı görüşteyim.
Hele bir de bu araştırmanın mamografilerin her bakımdan ‘ideal’ olduğu bir ülkede gerçekleştirildiğini ve bizde mamografilerle alâkalı sorunları hesaba katacak olursanız meme taramalarının acilen yasaklanmasını tavsiye etmek bile yanlış olmaz.
KAYNAK
1. http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1206809?query=featured_home
2. http://www.nytimes.com/2012/11/22/opinion/cancer-survivor-or-victim-of-overdiagnosis.html?_r=0
