Mamografi taramalarıyla kanser tespit edilen her üç kadından birine gereksiz yere ameliyat, radyasyon ve kemoterapi gibi tedaviler uygulandığı bildirildi (1).
Annals of Internal Medicine’ de yayınlanan araştırmaya göre mamografi ile çok yavaş büyüyen ve esasında zararı olmayan tümörler teşhis ediliyor.
Bu araştırmada Danimarka’ da mamografi taramaları başlamadan önce ve sonraki dönemdeki erken dönem ve ilerlemiş meme kanserlerini karşılaştırarak aşırı teşhis oranı hesap edildi.
Teşhis edilen kanserlerin çoğu küçük, erken dönem kanserlerdi, ilerlemiş kanserlerin sayısında herhangi bir azalma görülmedi.
Araştırma, mamografi sayesinde hayatlarının kurtulduğunu sanan kadınların bazılarının kendilerine uygulanan tedaviler yüzünden aslında zarar gördüklerinin farkında bile olmadıklarını gösteriyor.
Son senelerde birçok araştırmada meme kanserlerinin mikroskobik olarak birbirinin aynı olsalar bile aynı riski taşımadıkları ortaya çıktı.
Bazı tümürler öldürücü bir şekilde ilerlerken bazıları ise büyümüyor ve hatta küçülüp kaybolabiliyorlar ancak hangi tümörlerin hangi yönde gelişme gösterecekleri bilinmediğinden tümüne aynı tedaviler uygulanıyor.
Bazı uzmanlar kısa adı DCIS olan “ductal carcinoma in situ” türü tümörlere agresif tümörlere yapılan tedaviyi uygulamayı doğru bulurken, DCIS’ ın aslında kanser değil kanser için bir risk faktörü olduğu görüşünü savunanlar da var.
Daha önce yapılan birçok çalışmada da mamografi taramalarının aşırı teşhis (overdiagnosis) ve aşırı tedavi (overtreatment) risklerini artırdığı gösterildi (2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10).
Tek taraflı bilgilendirme yapılıyor
Kadınlara mamografilerin sadece faydaları anlatılıyor, risklerinden neredeyse hiç bahsedilmiyor.
Meme kanseri teşhisindeki artışlar onkolog, radyoterapist, cerrah başta olmak üzere tüm sağlık sektörünü ve hastaneleri memnun ediyor.
Taramalarla, birçok kadının hayatı kurtuluyor olmakla beraber hiçbir tedavi yapılmasına ihtiyacı olmayan birçok kadın da ameliyat, radyoterapi ve kemoterapinin risklerine maruz kalmış oluyorlar.
Mesela radyoterapi kalp damarlarına zarar verebiliyor ve yeni kanserlerin oluşumuna zemin hazırlayabiliyor.
Ameliyat ve kemoterapinin de kanama, enfeksiyon, kemik iliği baskılanması gibi ölüme kadar ilerleyebilen birçok komplikasyonu var.
Tarama nasıl yapılmalı?
Dünyanın önde gelen bilim kuruluşlarının farklı tavsiyeleri var.
American College of Radiology 40 yaşından itibaren her sene mamografi yapılmasını istiyor.
Bağımsız uzmanlardan oluşan ve hükümete tavsiyelerde bulunan US PSTF, 50 yaşından sonra her iki senede bir mamografiyi uygun buluyor.
American Cancer Society ise mamogramların 45-54 yaş arası senede bir ve 55 yaşından sonra iki senede bir yapılması görüşünü bildiriyor.
Swiss Medical Board ise İsviçre’ de yeni mamografi programının başlatılmaması ve devam etmekte olanların da sınırlandırılması tavsiyesinde bulunuyor (11).
Tartışma istenmiyor
Bu tür mevzular ülkemizde maalesef hiç gündeme gelmiyor daha doğrusu gelmesi istenmiyor.
Bu, kısmen doktorların “dediğim dedik çaldığım düdük” görüşünde olmalarından, kısmen “bu işten nemalananların menfaatlerinin zedelenmesi” endişesinden, kısmen “tartışma kültürümüzün olmamasından” kaynaklanıyor olabilir; başka sebepler de sıralanabilir.
Bunları gündeme getirmeye kalkanlar, “halkın kafasını karıştırmak” gibi çok aptalca bir gerekçeyle susturulmaya çalışılıyor.
Evet doğru; bu tartışmalarda kafası karışanlar oluyor ama bunlar vatandaşlar değil, kendilerine sunulan “hazır bilgileri” hap gibi yutan, “sorgulama” nedir bilmeyen veya sorgulama işine gelmeyen “tabibânın” ta kendisi.
Mamografi taramalarına karşı değilim
Mamografi tartışmalarına karşı olmadığımı kaç kere yazdım.
BİR: Prensip olarak mamografi taramalarına değil bunun bilinçsizce, denetlenmeyen aletlerle, yeterli eğitimi olmayan teknisyenlerle, işin uzmanı olmayan radyologlarla yapılmasına ve değerlendirilmesine karşıyım.
İKİ: Mamografiler gelişigüzel değil, bir program dâhilinde yapılmalı; kendi nüfusumuzdaki fayda ve zararları mutlaka araştırılmalıdır.
ÜÇ: Mamografi kadınlara –hele bir de korkutarak- “dayatılmamalı”, sağlayacağı yararlar ve sebep olacağı riskler herkese anlayabileceği bir dille tam ve doğru olarak anlatılmalı ve ancak “onay verenler taramaya alınmalıdır”.
DÖRT: Kadınlar meme kanseri konusunda bilinçlendirilmeli, kendi kendine meme muayenesi öğretilmeli ve yılda bir kere de meme muayenesi eğitimi almış doktor veya hemşire tarafından değerlendirilmelidir.
BEŞ: Meme kanserinin erken teşhisine sarf edilen emek ve masrafların bir kısmı bu hastalığın neden bu kadar arttığını ortaya koymaya ayrılmalı, bilinen risk faktörlerine karşı gerekli tedbirler alınmalıdır.
Gelelim neticeye
Mamografi sayesinde hayatları kurtulan kadınlar yanında bu yüzden gereksiz ameliyat ve tedaviler yapılan ve bunlarla ilgili komplikasyonlardan ciddi zarar gören ve hatta ölen kadınlar olduğunu gösteren araştırmalara bir yenisi daha eklenmiş oldu.
Kadınları sadece faydasından bahsederek mamografiye zorlamanın doğru olmadığı kanaatindeyim, taramaya girip girmemeye devlet veya bir sağlık kuruluşu değil anlayabileceği bir dille, tam ve doğru olarak bilgilendirilen her kadın kendi karar vermelidir.
Bu, ticari ürün olan ve endüstriye milyarlar kazandıran bir aşı veya ilacın risklerinin adını bile anmayıp sadece faydalarından bahsederek insanları aşı veya ilaç kullanmaya teşvik etmekten farklı bir durum değildir.
Taramalara değil, bunun zorla dayatılmasına karşıyım. Tam ve doğru olarak bilgilendirildiğinde taramayı kabul eden kadınlar elbette tarama programlarına girebilirler.
Kaynaklar:
2. http://jamanetwork.com/journals/jamainternalmedicine/fullarticle/2363025
3. http://www.bmj.com/content/348/bmj.g366
4. http://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/1853165
6. http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1206809?query=featured_home
7. http://www.bmj.com/content/343/bmj.d7627
8. http://www.bmj.com/content/343/bmj.d4411.full
9. http://www.bmj.com/content/340/bmj.c1241.full
10. http://jamanetwork.com/journals/jamainternalmedicine/fullarticle/773446
Araştırmanın Amerikan medyasında haberleri:
http://time.com/4629245/who-needs-a-mammogram-for-breast-cancer-guidelines/
http://www.medscape.com/viewarticle/874200
